شناسايي ارقام متحمل به خشكي در كلزا پاييزه (Brassica napuse L.) در شرايط اقليمي كرج

سابقه و هدف: آب قابل دسترس به منظور آبياري كلزا در اواخر فصل رشد بـه دليـل كاهش بارندگي و همچنين اسـتفاده از منـابع آبـي بـراي زراعت هاي پرسود بهاره افـت شديدي مي يابد. لذا امكان مواجه شدن گياه با تنش خشكي در مراحل پاياني رشد بسيار محتمل مي باشد. بنابراين گزينش ژنوتيپ هاي مقاوم به خشكي براي موفقيت در توليد اين محصول در مناطق خشك و نيمه خشك بسيار حائز اهميت است.مواد و روش ها: آزمايشي مزرعه اي به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو سال زراعي (98-1396) در مزرعه تحقيقاتي مؤسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج انجام شد. تيمارهاي تنش خشكي شامل آبياري معمول، قطع آبياري از مرحله خورجين دهي تا پايان رشد و قطع آبياري از مرحله گلدهي تا پايان رشد در كرت هاي اصلي و ژنوتيپ هاي پاييزه كلزا شامل Talayeh، Okapi، SLM046، Ahmadi، Zarfam، Licord، Neptun، Natali، GK Gabriella و Opera در كرت هاي فرعي در نظر گرفته شدند.نتايج و بحث: نتايج نشان داد كه تنش خشكي به خصوص در قطع آبياري از گلدهي در تمام ژنوتيپ هاي مورد بررسي باعث كاهش وزن هزار دانه، تعداد خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين، درصد روغن، عملكرد دانه، عملكرد روغن، طول دوره رشد و كارايي مصرف آب نسبت به آبياري معمول شد. در شرايط آبياري معمول بيشترين عملكرد دانه در ژنوتيپ هاي okapi، Neptun و Natali به ترتيب با 5558، 5698 و 5076 كيلوگرم در هكتار حاصل شد. در شرايط تنش خشكي ژنوتيپ هاي SLM046، Zarfam، Natali و Opera در قطع آبياري از خورجين دهي با عملكرد دانه به ترتيب 3144، 2864، 3237 و 2951 كيلوگرم در هكتار و در قطع آبياري از گلدهي به ترتيب با عملكرد دانه 2377، 2472، 2441 و 2539 كيلوگرم در هكتار بالاترين عملكرد دانه را به خود اختصاص دادند. شاخص هاي ميانگين بهره­وري (MP)، ميانگين هندسي بهره­وري (GMP) و تحمل تنش (STI) بيشترين همبستگي را با عملكرد دانه در شرايط تنش و غيرتنش داشتند و براي گزينش ژنوتيپ هاي برتر مناسب تر بودند. بر همين اساس مقاوم­ترين ژنوتيپ ها به تنش Okapi، SLM046، Zarfam، Neptun، Natali و Opera بودند.نتيجه گيري: بر اساس نتايج حاصله ژنوتيپ هاي Okapi، SLM046، Zarfam، Neptun، Natali و Opera در شرايط تنش آخر فصل به عنوان ژنوتيپ هاي برتر جهت كشت در شرايط آب و هوايي كرج توصيه مي گردند.