درك پديده بي رنگي در فضاهاي شهري كلانشهر تهران با كاربست رويكرد پديدارشناسي تفسيري

سابقه و هدف: رنگ همواره يكي از اجزاي وصف تجارب، خاطرات مرتبط با افراد و مناظر بوده است. پديده بي رنگي فضاهاي شهري با كاهش ويژگي هايي نظير خاطره انگيري و افول تصوير ذهني همراه است كه در نهايت مي تواند كيفيت ادراكي ساكنان را با چالش مواجه نمايد. بنابراين، تجريه ماهيت حيات رنگ در شهر مي تواند به ارتقا كيفيت فضاي شهري منجر شود. با وجود اهميت رنگ در روانشناسي محيطي، مطالعات اندكي به درك و فهم پديده رنگ در فضاهاي شهري پرداخته اند. اين امر در كشورهاي در حال توسعه با حجم ساخت و ساز زياد در مناطق شهري، كمتر ديده شده است.مواد و روش ها: در اين پژوهش، رويكرد پديدارشناختي تفسيري(IPA) به عنوان يك رويكرد كيفي، كه هدف آن ارائه بررسي هاي دقيق از تجربه زندگي شخصي از درك رنگي شهر به كار گرفته شده است، تا ماهيت تجربه زيسته، بدون پيش فرض هاي نظري از قبل تجويز شده، براي درك معنايي انسان از رنگ كشف شود. لذا، ابزار مصاحبه عميق جهت دريافت ادراكات افراد از رنگ در فضاهاي شهري كلانشهر تهران به كار گرفته شد و با يازده نفر از خبرگان حوزه شهرسازي، طراحي شهري و معماري با تكنيك گلوله برفي مصاحبه شد. سپس, از نرم افزار MaxQDA2020 جهت تجزيه و تحليل نتايج مصاحبه هاي پياده سازي شده استفاده شده كه به استخراج چهار مضمون اصلي منجر شده است.نتايج و بحث: 1) تعامل مضامين زوال پالت رنگي در ساخت و سازهاي معاصرشهرهاي ايران 2) تلاش براي حضور رنگ در شهر 3) زندگي رنگي در فضاهاي شهري 4) دلبستگي با محيط هاي رنگ نشان مي دهد كه ماهيت درك رنگي از فضاهاي شهري تهران مويد دو مضمون رنگ گرايي و رنگ گريزي است كه به ترتيب منجر به ارتقا دلبستگي مكان (براي ارتقا كيفيت محيط) و كاهش دلبستگي به مكان (عدم توجه به ارتقا كيفيت محيط و نگهداري آن) مي­شود. رنگ گريزي منجر به رنگ پريدگي، مات شدگي و خاكستري شدن ويژگي عمده رنگ در كلانشهرهاي ايران و به طور خاص تهران مي شود. كمرنگ شدن هويت هاي رنگي محلي، كاهش تنوع رنگي و اغتشاش بصري را به همراه دارد كه نهايتا باعث كاهش ارتباط و دلبستگي شهر و فضاهاي شهري به تهران شده است. مطالعه ما داراي نقاط قوت و محدوديت هايي است. اولين نقطه قوت انجام تحقيقات كيفي بود كه مزاياي زيادي را ارائه مي دهد و تكميل كننده تحليل كمي موجود در استفاده از رنگ در فضاهاي شهري است. ثانياً، اين مطالعه با جمع‌آوري داده‌ها از متخصصان مختلف در بخش طراحي و برنامه ريزي شهري، كه ممكن است تجربه و اطلاعاتي در مورد رنگ در فضاهاي شهري داشته باشند، درك عميق‌تري از دلايل تشويق و رد رنگ در فضاهاي عمومي ارائه مي‌كند.نتيجه گيري: استفاده از رنگ مي تواند زندگي اجتماعي و دلبستگي مكاني به فضاهاي شهري را تشويق كند و سلامت جمعيت به ويژه سلامت روان را بهبود بخشد. نتايج اين مطالعه مي تواند به دانش ضمني طراحان و برنامه ريزان شهري و مديران شهري براي جلب مشاركت شهروندان در ارتقا كيفيت فضا كمك كند.