محدوديت‌هاي همنشيني همخوان‌ها در مرز اشتقاق در زبان فارسي

هدف پژوهش حاضر، بررسي محدوديت‌هاي واجي حاكم بر همنشيني همخوان‌ها در مرز اشتقاق ِواژه‌هاي زبان فارسي است. اين پژوهش نشان مي‌دهد تا چه اندازه جايگاه توليد، شيوه توليد و مشخصه واك مي‌تواند در همنشيني همخوان‌ها مؤثر باشد. در اين پژوهش، 1362 واژه مشتق داراي توالي همخواني از فرهنگ مشيري (1388) استخراج و بررسي شده است. بسامد توالي‌ها در پيكره موردِ‌ مطالعه و بسامد هريك از همخوان‌ها در توالي، در هريك از جايگاه‌ها ارائه شده است. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه همخوان‌ها با تفاوت‌هاي بسامدي چشمگيري در توالي همخواني ظاهر مي‌شوند. توالي‌هاي سايشي-غيرسايشي داراي بيشترين بسامد و توالي‌هاي دوخيشومي داراي كمترين بسامد هستند. مقايسه فراواني همخوان‌ها به‌عنوان عضو اوّل و دوم توالي نشان مي‌دهد كه تمامي 23 همخوان زبان فارسي در جايگاه اوّل توالي در مرز اشتقاق حضور دارند؛ ولي تنها 12 همخوان در جايگاه دوم مي‌توانند حضور داشته باشند. از ميان 198 نوع توالي، 54 درصد از توالي‌ها به‌لحاظ مشخصۀ واك همسان هستند؛ درحالي‌كه 46 درصد توالي‌ها از اين نظر ناهمسان هستند. بنابراين، گرايش به‌سمت همساني در اين مشخصه، با اختلاف اندكي بيشتر از ناهمساني است. وضعيت واك‌داري باتوجّه‌به جايگاه اوّل و دوم توالي تغيير درخور توجهي نشان نمي‌دهد.