خوانش‌‌ شمايل‌‌ شناسانۀ قالي‌‌ تصويري‌‌ كليمي موزۀ «bethtzedek»

قالي‌‌هاي كليمي گروهي ‌‌از قالي‌‌هاي تصويري‌‌ قاجاري هستند كه محصول تلفيق نقوش مذهبي آيينِ يهود با طرح‌‌هاي قالي‌بافي دوران خويش‌اند. اين پژوهش با بهره‌گيري از روش تحليل و تفسير شمايل‌‌شناسانه يك نمونه قاليچۀ كليمي را از نظر ساختاري و مضموني، بررسي و عوامل اثرگذار بر انتخاب موضوع و جهان‌بيني خلق آن را تحليل كرده است. در اين مقاله پس از بيان پيشينۀ تاريخي موضوع و گذر از دو مرحلۀ توصيف و تحليل، در مرحلۀ سوم به تفسير همه‌جانبۀ تصاوير توجه شده است. پرسش اصلي پژوهش اين است كه هنرمندان يا حاميان يهودي‌تبار تا كجا و چه اندازه از باورهاي ديني و قومي و سرگذشت تاريخي خود در آفرينش آثار هنري بهره برده‌‌اند و كدام انگيزه و دغدغه‌‌ ايشان را به خلق آثاري اين‌چنين با مضامين ديني و قوميتي يهود واداشته و آثاري از اين دست در تاريخ هنر به چه منظور خلق شده‌‌اند. نتايج پژوهش، حاكي از اين است كه شكل ظاهري نقوش قالي بر اساس متون و باور آيين يهود ترسيم و رمزگذاري و متناسب با موازين تصويرگري قاجار تطبيق يا تغيير داده شده‌‌اند. با توجه به منع صريح شمايل‌‌نگاري در آيين يهود در وراي فرم ظاهري، معاني نماديني نهفته است كه تحولات تاريخي و باورهاي فرهنگي و ساختاري و بازتاب آنها بر خلق اثر مؤثر بوده است. شمايل‌‌ها همچون يك متن ديني، مفاهيم والاي ديني را به پيروان خود منتقل مي‌‌كند، از اين منظر قالي مذكور، نمونه‌‌اي از شمايل ديني به‌ ‌شمار مي‌‌آيد كه بر اساس روايت‌‌هاي منقوش و نشانه‌‌هاي ديني موجود به احتمال زياد به نيت پردۀ طاق مقدس، در جهت اهداف يادماني و تعليمي توليد شده است.