بازخواني فوكويي از كاركردهاي زبان: طرحي نو براي شناخت كاركردهاي زبان فارسي از ابتداي حكومت عباسيان تا قرن پنجم

Foucault's reading of the functions of language: A new project to understand the functions of the Persian language from the beginning of the Abbasid rule to the fifth century

حمله اعراب مسلمان به ايران از مهم‌ترين رويدادهاي تأثيرگذار هويتي تاريخ ايران به‌ويژه در مسئله زبان است؛ اما اختلاف در مورد چگونگي، ميزان و عمق اين تأثيرگذاري بر زبان، موجب شده است دو روايت از اين مسئله مطرح شود: روايتي كه اصولاً قائل به يك‌گونه تداوم در «هويت ايراني» هستند و آن را پديدۀ ذاتي، طبيعي و جاودانه مي‌دانند كه يكي از عناصر اين تداوم را در زبان فارسي مي‌بينند؛ روايت ديگر، هويت ايرانيان را «برساخته» تاريخي كنش‌ها و واكنش‌هاي مي‌دانند و نه پديدۀ ذاتي و جاودانه كه زبان فارسي را هم به‌عنوان يكي از عناصر هويت ايرانيان، بايد كاركردش را در برساخته‌‌هاي مختلف آن در طول تاريخ و در چارچوب زماني خود بررسي كرد. در اين تحقيق ضمن توجه به روايت‌ دوم، به بررسي كاركردهاي مختلف زبان از ابتداي حكومت عباسيان تا ابتداي قرن پنجم با كمك روش تبارشناسي تاريخي ميشل فوكو مي‌پردازيم. بر اين بنياد، سؤالي كه اين تحقيق مي‌خواهد پاسخ دهد اين است كه با توجه به كاركرد‌هاي مختلف زبان در هر انقطاع و تبار تاريخي، كاركردهاي سياسي و اجتماعي زبان در اين دوره تاريخي چگونه است؟ يافته اين تحقيق در اين دوره اين است كه با توجه به پذيرش اين بحث درباره زبان كه در كنار اينكه زبان نقش مهمي در شكل‌دهي به زندگاني جمعي گروه‌هاي قومي و باورهاي ملي‌گرايانه دارند، بااين‌همه، نابجاست كه زبان را نمود روح جمعي يك ملت بدانيم. گرچه زبان بر سازندۀ ذهنيت است، به هيچ رو نبايد آن را لوح سفيد نانوشته‌اي دانست. بلكه زبان كاركردهاي مختلف در طول تاريخ دارد.

The invasion of Muslim Arabs is one of the most influential identity events in the history of Iran, especially in the discussion of language; But there is a difference of opinion about how and how much, and to what extent this change is on Iranians, which has led to various research topics and various narratives of this historical period. In this study, while examining the essentialist and constructivist narratives about the effects of language on historical developments, we examine the various functions of language from the beginning of the Abbasid rule to the beginning of the fifth century with the help of Michel Foucault's method of historical genealogy. The finding of this study of language in this period is that, given the acceptance of the argument about language that, while language plays an important role in shaping the collective life of ethnic groups and nationalist beliefs, it is nevertheless inappropriate to consider language as the collective spirit of a nation. Although language is the builder of mentality, it should by no means be considered an unwritten whiteboard. Rather, language has different functions throughout history and it must be examined in its time frame.