عوامل موثر بر تحولات معماري اوايل قاجار منطقه‌ي آذربايجان در بازخواني فرايند شكل گيري مدرنيته در معماري ايران

پژوهش حاضر با نگاهي انتقادي بر روايت هاي موجود از نحوه شكل‌ گيري مدرنيته در معماري ايران، در تلاش است تا روايتي نو از طريق شناخت مولفه هاي موثر و تبيين نحوه تأثير آنها بر اين فرايند ارائه دهد. با توجه به يافته هاي اوليه به عنوان فرضيه تحقيق، مي‌توان تحولات صورت گرفته در معماري آذربايجان در اوايل قاجار (قرن 19م) را هم راستا با فرايند شكل گيري مدرنيته در معماري ايران دانست. لذا سوال كليدي پژوهش اين است كه تا چه ميزان مي توان آغاز ورود مفاهيم مدرن به معماري ايران را ناشي از درك نياز به آن، توسط سران و سياستمداران روشنفكر در آذربايجان دانست؟ اين تحقيق به روش تفسيري- تاريخي با استناد به منابع دست اول، داده هاي جمع آوري شده را در سه ‌مرحله (آگاهي يافتن از معماري نوين دنيا بخصوص جهان غرب، احساس نيازبه آن و اقدام مشابه) مورد تحليل قرار داده تا به مرحله ي اشباع نظري متكي بر داده‌ها برسد. بر طبق اين بررسي و تحليل ها، عوامل زمينه‌اي (جنگ با روسيه و موقعيت ژئوپليتيكي آذربايجان) و افرادِ تأثيرگذار (عباس ميرزا، روشنفكران ايراني اوايل قاجار، مشاوران خارجي و حتي فتحعلي شاه) در شكل گيري فرايند مدرنيته در معماري آذربايجان نقش اصلي را عهده دار بوده اند. پيامد اين فرايند در دو بخش كلي اصلاح نواقص كاربري‌هاي موجود و ايجاد بناها با كاربري‌هاي جديد مورد نياز در آذربايجان، بررسي و معرفي‌شده‌اند.