مروري بر اثرات آنتي‌اكسيدانتي سيليمارين و نقش آن در كاهش اثرات زيان بار برخي فلزات سنگين، پرتو درماني و نيكوتين بر كيفيت اسپرم

هدف: استرس اكسيداتيو عدم تعادل بين اكسيدانت‌ها و آنتي‌اكسيدانت‌ها در سطح سلولي است كه منجر به ناباروري در مردان مي‌‫شود. چندين دهه است كه گونه‌هاي واكنشي اكسيژن به‫عنوان عامل مخرب و آسيب‌رسان به سلول‌ها و بافت‌ها شناخته شده است، سلول‌ها براي كنترل فعاليت‌هاي فيزيولوژيك خود مقادير كم و كنترل شده ROS را توليد مي‌كنند در شرايط طبيعي، ROS توليد شده در مايع مني، به‫طور پيوسته توسط آنتي‌اكسيدانت‌هاي مايع مني غيرفعال مي‌شود، زنجيره‌هاي اسيد چرب غيراشباع در غشاي پلاسمايي اسپرم نسبت به شرايط استرس اكسيداتيو آسيب‌پذير است  و بدين ترتيب اسپرماتوزوآ براي غلبه بر شرايط استرس اكسيداتيو به سيستم‌هاي آنتي‌ا‌كسيداني خارج سلولي وابسته است. يكي ديگر از دلايل ايجاد شرايط استرس اكسيداتيو براي اسپرماتوزوآ، علاوه بر پايين بودن سطح آنتي‌اكسيدانت‌ها در مايع مني، توليد بيش از حد ROS توسط اسپرماتوزوآ با مورفولوژي غيرطبيعي است  بنابراين يكي از دلايل ايجاد شرايط استرس اكسيداتيو در مايع مني ناشي از عدم تعادل بين توليد ROS و غيرفعال شدن آن توسط آنتي‌اكسيدانت‫ها است. قرار گرفتن در معرض غلظت‌هاي بالاي ROS باعث اختلال در غشاء ميتوكندري، غشاي پلاسمايي و همچنين قطعه قطعه شدن كروموزومي مي‌شود كه اين امر باعث كاهش تحرك و زنده ماندن اسپرم مي‌شود. افزايش تشكيل ROS با كاهش تحرك اسپرم همراه است. اين احتمال وجود دارد كه افزايش توليد ROS در نهايت سبب كاهش فسفوريلاسيون پروتئين‌هاي آكسونمي و عدم تحرك اسپرم شود. اين‫حالت منجر به كاهش سياليت غشاء كه به نوبه خود براي ادغام اسپرم- اووسيت لازم است، نيز مي‌شود. استفاده از آنتي‌اكسيدانت‌هايي مانند  سيليمارين مي‌ تواند مانع اثرات تنش اكسيداتيو شود. خار مريم معروف ترين نام رايج انگليسي اين گونه است و نام هاي ديگر عبارتند از: خار مريم، خار مريم، خار مريم، خار مريم، خار بانو، تاج مسيح، خار زهره، خار شفا، خار مريم، برگ خوك، خار شاهي، شير مار، خار خار و كنگر وحشي. گياه دارويي خار مريم در طب سنتي چين و اكثر كشورهاي اروپايي به‫طور گستردهاي در درمان اختلالات كبدي و صفراوي استفاده مي‫شود. عصاره بذر اين گياه دارويي كه به‫نام سيليمارين معروف است كبد را در برابر انواع مسموميت ها محافظت مي‫نمايد. سيليمارين شامل مجموعه اي از فلاونوييدها و ديگر تركيبات متعدد با خواص آنتي اكسيدانتي، ضدالتهابي و افزايش دهنده گلوتاتيون سلولي است از جمله تركيبات فلاونوئيدي مختلف موجود در گياه خار مريم يا مارتيغال (Silybum marianum)، سيلي‌بين، سيلي‌كريستين و سيلي‌ديانين است كه در مجموع سيليمارين ناميده مي‫شوند. در بسياري از موارد، خاصيت آنتي اكسيدانتي سيليمارين مسئول اقدامات محافظتي آن است. آپوپتوزيس ناشي از استرس اكسيداتيو در اسپرم ها ممكن است منجر به ناباروري شود. آلاينده هاي زيست محيطي و فلزات سنگين از طريق القاي استرس اكسيداتيو بر سيستم توليد مثل و فراسنجه‫هاي اسپرم اثرات مضر ايجاد مي كنند. سيليمارين، به‫عنوان يك آنتي اكسيدانت قوي، قادر به جلوگيري از استرس اكسيداتيو است. سيليمارين با خاصيت آنتي اكسيدانتي خود مي تواند اثرات مضر تركيباتي مانند؛ آلومينيوم، كادميوم، ليتيوم، نيكل، بنزوپيرن، داكسي روبيسين، تتراكربن كلريد، نيكوتين، متوتركسات، آرسينيك و استات سرب را تا حدود زيادي خنثي كند و فراسنجه‌هاي آسيب‌ديده اسپرم ناشي از تركيبات مذكور را بهبود دهد. همچنين سيليمارين در كاهش اثرات زيان‌آور واريكوسل و پرتودرماني بر فراسنجه‌‌ هاي اسپرم موثر است.