هيدروپليتيك اترك و تأثير آن بر روابط ديپلماتيك ايران و تركمنستان در راستاي توسعه امنيت ملي

Turkish hydropolitics and its effect on Iran-Turkmenistan diplomatic relations in line with the development of national security

در عصر حاضر و بالاخص در دهه‌هاي اخير، آب به عنوان يك فاكتور مهم راهبردي در سياست خارجي و امنيتي دولت‌ها و ملت‌ها محسوب مي‌گردد. در چنين شرايطي آب شيرين به عنوان يك منبع تجديدناپذير و غيرقابل بازتوليد، اين رقابت را به سطح بالايي از سياست خارجي مي-كشاند، اين عامل در رودخانه هاي مرزي به بحران جدي و تنش بين كشورها تبديل شده است. كشور تركمنستان كه حجم عمده‌ي خاكش را صحراي قره‌قوم تشكيل داده است، در دوران مختلف آب مورد نياز خود را از آب‌هاي مشترك و فرامرزي تهيه نموده است. نياز شديد دو كشور به آب رود اترك در دو دوره‌ي قبل و بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي همواره از مسائل بحث‌برانگيز دو كشور بوده است. اين پژوهش با تكيه بر روش توصيفي- تحليلي مي‌كوشد پاسخگوي اين سوال باشد كه چالش-هاي سياسي- امنيتي ايران و تركمنستان در مورد بهره‌برداري مشترك از اترك و هيدروپليتيك آن چيست؟ يافته‌هاي تحقيق حاكي از آن است كه، ديپلماسي حاكميتي جمهوري اسلامي ايران در مورد اترك در دو دوره‌ي قبل و بعد از فروپاشي شوروي، تسامح، تساهل و دوري از تنش بوده و همين امر باعث بهره‌وري جسورانه و بيشتر تركمنستان از اترك، خارج از قواعد حقوقي بين‌المللي شده است. بر اين اساس ايران بايد رويكرد تازه‌اي را نسبت به هيدروپليتيك اترك در پيش گيرد و دو كشور با ارائه راهكارهاي مناسب، كشمكش‌هاي قريب‌الوقوع و احتمالي را به همكاري و توسعه تبديل كنند.

In the present era and especially in recent decades, water is considered as an important strategic factor in the foreign and security policy of governments and nations. In such a situation, fresh water as a non-renewable and non-reproducible resource brings this competition to a high level of foreign policy, this factor has become a serious crisis and tension between countries in the border rivers. The country of Turkmenistan, whose land consists of the Qaraqom desert, has obtained its water needs from common and transboundary waters in different eras. The strong need of the two countries for the water of Atrak River in the two periods before and after the collapse of the Soviet unio‎n has always been one of the controversial issues of the two countries. Based on the descriptive-analytical method, this research tries to answer the question, what are the political-security challenges of Iran and Turkmenistan regarding the joint exploitation of Atrak and its hydropolitics? The findings of the research indicate that the Islamic Republic of Iran's sovereign diplomacy regarding Atrak in the two periods before and after the collapse of the Soviet unio‎n was tolerance, tolerance and avoidance of tension, and this caused the bold and greater productivity of Turkmenistan. Turkey has become outside the rules of international law. Based on this, Iran should take a new approach towards the Turkish hydropolitics and the two countries should turn the imminent and possible conflicts into cooperation and development by providing appropriate solutions.