ارزيابي و تحليل پيامدهاي تغيير اقليم بر وضعيت تاب‌آوري فضايي- زيستي ‌كلان‌شهر اهواز

سرعت خشكسالي در جهان، طي ۱۰ سال اخير روندي افزايشي داشته، اما تأثيرات آن در ايران و استان خوزستان به‌مراتب شديدتر از حد معمول بوده است. از طرفي تشديد بارش و وقوع سيل، بهره‌برداري از منابع آبي و وقوع فرونشست‌هاي فراگير و پديدۀ گردوخاك طولاني‌مدت به‌عنوان پيامدهاي تغيير اقليم شديداً بر الگوي سكونت و فعاليت در كلان‌شهر اهواز تأثيرات منفي گذاشته و ساختار و كاركرد اين كلان‌شهر را در آينده تغيير خواهد داد. بر اين مبنا لزوم توجه و كاربست رويكرد تاب‌آوري و همگام‌سازي آن با پيامدهاي تغيير اقليم و مشكلات آينده تا حد بسيار زيادي خواهد توانست شهروندان و بافت شهر را در رابطه با بلاياي طبيعي مصون و در بلندمدت با شرايط موجود سازگار سازد. هدف اين پژوهش، ارزيابي و تحليل پيامدهاي تغيير اقليم بر وضعيت تاب‌آوري فضايي-زيستي ‌كلان‌شهر اهواز است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، از نوع كاربردي ‏است كه به روش توصيفي-تحليلي و بررسي‏هاي ميداني و در چارچوب الگوي تحليلي-موردي انجام گرفته است. جامعۀ مورد بررسي شامل بلوك آماري و لايۀ كاربري اراضي وضع موجود شهر، اسناد فرادست شامل طرح جامع و تفصيلي، كـسب شـده اسـت. براي دستيابي به اهداف تحقيق، ابعاد فضايي-زيستي در 14 شاخص استخراج شد. براي ارزيابي و تحليل پيامدهاي مؤثر بر تاب‌آوري، از الگوريتم رقابت استعماري در محيط نرم‌افزار Matlab a2018 استفاده شد. براي فضايي‌سازي شاخص‌هاي مورد مطالعه در سطح بافت شهر اهواز از روش  Tracking Analyst Toolsدر فرايند تحليل شبكه (Network Analyst Tools) استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه در شاخص درجۀ تمركز يا تفرق جمعيت، بيش از 50 درصد الگوي توزيع جمعيت در سطح محدوده‌اي برابر با 1585801.6 مترمربع سكونت داشته‌اند. اين در حالي است كه الگوي توزيع كاربري‌هاي عمده و به صنعتي عمدتاً خوشه‌اي و پهنه‌اي بوده است. در ارتباط با شاخص توزيع كاربري‌هاي صنعتي نيز 41.7 از سطوح كاربري‌ها در محدودۀ تاب‌آوري زيستي پايين با بالاترين ميزان انتشار آلودگي زيستي توزيع شده‌اند. در ارتباط با اثر كيفيت آب و دسترسي به آب آشاميدني بالاترين درصد يعني 33.61 درصد در بازه نامناسب توزيع شده‌اند. همچنين در ارتباط با اثر عوامل زيستي نيز شيب و شبكۀ زهكشي بالاترين درصد يعني 47.00 درصد در شيب متوسط 0.16 توزيع شده‌اند كه خود عامل عدم تاب‌آوري بهينۀ شهر در برابر مخاطرات زيستي به‌ويژه عدم دفع است. جمع‌بندي معيارهاي تاب‌آوري نشان مي‌دهد كه مناطق دو و سه به‌ترتيب داراي بيشترين مقدار تاب‌آوري در ميان مناطق شهري اهواز است و مناطق پنج و چهار در وضعيت نيمه‌تاب‌آور و مناطق يك و شش در وضعيت ضعيف تاب‌آوري و درنهايت مناطق هشت و هفت در وضعيت بسيار ضعيف به لحاظ شرايط توزيع معيارهاي تاب‌آوري قرار گرفته است.