استعاره‌هاي مفهومي مبتني بر جهت دوري – نزديكي در فلسفۀ ملاصدرا

بر اساس نظريۀ استعارۀ مفهومي، مفاهيم انتزاعي به‌واسطۀ مفاهيم عيني در چهارچوب استعارۀ مفهومي فهميده مي‌شوند. استعاره‌هاي مفهومي، هم در زبان روزمره و هم در متون علمي، يافت مي‌شوند. جهت دوري – نزديكي در معناي تحت‌اللفظي‌اش به رابطۀ ميان اجسام در عالم طبيعت اشاره دارد؛ اما ملاصدرا از اين جهت براي توصيف امور متافيزيكي بهره برده است. به‌كارگيري جهت دوري – نزديكي به‌منظور تبيين مفاهيم و اصول فلسفي را مي‌توان در چهارچوب نظريۀ استعارۀ مفهومي صورت‌بندي كرد. بخشي از استعاره‌هاي مفهومي مرتبط با دوري – نزديكي در آثار ملاصدرا عبارت‌اند از: «امكان استعدادي به‌مثابۀ امر داراي نزديكي و دوري نسبت به حصول»، «امكان به‌مثابۀ نزديكي به حصول و امتناع به‌مثابۀ دوري از حصول»، «موجودات هستي به‌مثابۀ امور داراي نزديكي و دوري نسبت به ذات باري‌تعالي»، «باري‌تعالي به‌مثابۀ نزديك‌ترين امر به هر موجودي»، «تكامل و تعبد به‌مثابۀ تقرب به‌سوي ذات الهي»، «علت بي‌واسطه به‌مثابۀ علت قريب»، «علت تام به‌مثابۀ علت قريب و علت ناقص به‌مثابۀ علت بعيد»، «عشق و محبت به‌مثابۀ نزديكي» و «تشبه به‌مثابۀ تقرب».