حقيقت نفس انساني از ديدگاه فارابي

حقيقت نفس از مسائل بنيادين مباحث نفس‌شناسي و مبناي نظريات مختلف هستي‌شناختي، انسان‌شناختي، و معرفت‌شناختي است. افلاطون در بيان حقيقت نفس قائل به ثنويت‌گرايي طبيعي عقلي مي‌شود كه مبتني بر ديدگاه او در باب نظريه يادآوري و تمثيل غار است. ارسطو با ارائۀ دو تعريف از نفس درصدد ارائۀ حد حقيقي از نفس است كه به‌نظر مي‌رسد تعريف او خالي از اشكال نباشد. فارابي در توافق با افلاطون در ثنويت‌گرايي انسان و عدم‌توان بشر در وصول به حد حقيقي اشياء، و  برخلاف ارسطو، ارائۀ حد حقيقي ماهيات را در توان انسان وابسته به ماده نمي‌داند و شناسايي را از طريق خواص و لوازم امور ميسر مي‌داند كه به ارائۀ تعاريف مختلف از نفس منجر مي‌شود. تعاريف فارابي توجه ويژۀ او را به مبحث سعادت و مبادي، مانند هيئات طبيعي و ارادي در وصول به مرتبت عقل بالفعل، و لوازم آن، مانند آثار عقل عملي قوه ناطقه نشان مي‌دهد. گزينش واژۀ «استكمال» نشان‌گر جامعيت مباحث فلسفي معطوف به سعادت در تعريف نفس است. فارابي با رويكرد انتقادي به مباحث الجمع پرداخته، و تعاريف كاركردي الجدل و كتاب‌الاخلاق را به‌عنوان وظايف نفس ناطقه لحاظ كرده است.