نگاهي نو به شروط وحدت در تناقض قضايا ميان منطق‌دانان مسلمان با تطبيق بر فلسفه ي متأخر ويتگنشتاين

اصل تناقض در سه حوزه ي معرفت شناسي، فلسفه و منطق از جايگاه بي بديلي برخوردار است، به طوري كه اين اصل را مسلم ترين بديهيات و «ام اقضايا» دانسته اند كه حتي بديهيات اوليه نيز در آن متوقف هستند. از اينرو بررسي شرايط تحقق تناقض، به منظور شناخت موارد جريان آن ضروري است. از جمله شرايط تناقض، وحدت هايي است كه در دو گزاره ي متناقض بايد حفظ شود. در تفصيل شرايط و تعداد شروط وحدت همواره ميان منطق دانان اختلاف بوده است. نظر مشهور، اشتراط هشت وحدت در تناقض است، ولي همواره انديشمنداني سعي در تصحيح اين نظر داشته اند، به اين صورت كه يا شروطي بر آن افزوده و يا شرايط مشهور را به موارد كمتري تقليل داده اند. تحقيق حاضر با روش تحليل مفهومي، گزاره اي و سيستمي، به بررسي شروط مذكور در كتب منطقي پرداخته و نتيجه مي گيرد كه همه ي اين شرايط به دو شرط «وحدت موضوع» و «وحدت محمول» تنزّل مي يابد. در بخش دوم، با توجه به فلسفه ي متأخّر ويتگنشتاين، اثبات مي شود كه در وحدت هاي تناقض، شرط ديگري لازم است كه در هيچ يك از كتب پيشينيان ذكر نشده و از سوي ديگر مصداق هيچ يك از شروط پيش گفته نيست، و آن عبارت است از «وحدت زبان».