بررسي تطبيقي عامليت زنانه در «خسرو و شيرين» و منظومۀ بلوچي «هاني و شَيمُريد»

A comparative study of female activism in Khosrow and Shirin and the Balochi poems of Haani and Shaymorid

شيرين و هاني در دو منظومۀ خسرو و شيرين نظامي و منظومۀ بلوچي هاني و شيمريد، شباهت‌هاي بسياري به هم دارند. هر دو شخصيت در يك فضاي مردسالارانه قرار دارند و در ابتدا، مردان با آن‌ها به‌مثابۀ يك اُبژه رفتار مي‌كنند. خسرو و چاكر در ابتدا تلاش مي‌كنند شيرين و هاني را به‌مثابۀ يك اُبژه، به تسخير خود درآورند. پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي، شخصيت‌هاي شيرين و هاني و كنشگري و عامليت زنانۀ آن‌ها را به‌صورت تطبيقي بررسي مي‌كند و به اين پرسش‌ها پاسخ مي‌دهد كه آيا شيرين و هاني در اين دو داستان كنشگر هستند؟ آن‌ها چگونه در يك بستر مردسالارانه به عامليت زنانه دست مي‌يابند؟ نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه شيرين و هاني منفعل نيستند بلكه از عامليت برخوردارند. عامليت زنانۀ شيرين و هاني در اين دو داستان، سرانجام بر رويكرد مردسالارانه غلبه مي‌كند. آن‌ها در فرايند مواجهه با گفتمان مردسالارانه، به مقام فاعل‌شناساي داراي عامليت ترفيع مي‌يابند. شيرين در برابر خواسته‌هاي خسرو و شاپور منفعل باقي نمي‌ماند و پس از مدتي بر نگاه مردانه آن‌ها فائق آمده و با كنشگري خود خسرو را به دست مي‌آورد. هاني هم در برابر فرادستي و سلطۀ مردانه انفعال ندارد و بر نگاه مردسالارانۀ چاكر و شيمريد فائق مي‌آيد؛ او سرانجام با كنشگري خود چاكر را رها كرده و شيمريد را به دست مي‌آورد. بدين‌صورت شيرين و هاني با ارائۀ پادگفتماني زنانه، نه‌تنها خود را از سيطرۀ گفتمان مسلط مردانه، رهايي مي‌بخشند بلكه در پايان، باعث تعالي شخصيت خسرو و شيمريد مي‌شوند.

Shirin and Haani in the poems of Khosrow and Shirin Nizami and the Balochi poems of Haani and Shaimrid have many similarities. Both characters are in a male-controlled space and firstly, men treat them as a thing (object). In the beginning, Khosrow and Chaakar try to capture Shirin and Haani as an object. The present research compares the characters of Shirin and Haani and their female activism and activity with a descriptive-analytical method and answers these questions: Are Shirin and Haani agents in these two stories? How do they achieve female activism in a patriarchal context? The results of this research show that Shirin and Haani are not passive, but have action. The female intervention of Shirin and Haani in these two stories finally overcomes the patriarchal approach. In encountering the patriarchal discourse, they are finally promoted to the position of subjectivity with the agency. Shirin does not remain passive in the face of Khosrow and Shaapur's demands, and after a while, she overcomes their masculinity and wins over Khosrow with her activism. Haani is not passive against male hegemony and overcomes the patriarchal view of Chaakar and Shaimorid; finally, with his activism, she releases the chaakar and acquires Shaimorid. In this way, Shirin and Haani not only free themselves from the control of male hegemonic discourse by presenting a female counter-discourse but also they elevate the character of Khosrow and Shaimorid at the end.