مرز و مهاجرت: بررسي وضعيت دوگانه مهاجرين افغانستاني و اوكرايني

تحولات و تلاطمات سياسي- نظامي در دو كشور افغانستان و اوكراين ناشي از جنگ داخلي و تهاجم خارجي در دو ساله اخير علاوه بر آلام و رنج هاي بي شمار و خسارات گسترده، موج گسترده اي از مهاجرت مردم اين دو كشور را به سوي ديگر كشورها موجب شد. جداي از ابعاد و پيامدهاي خطير و چند وجهي اين وضعيت هم بر جامعه مهاجرين و هم كشورهاي مقصد، تمركز اين مقاله بر بازنمايي سياست هاي مرزي متفاوت و گاه متعارض اروپائيان در قبال مهاجرين است كه با معيارهاي هويتي سنجيده شده و مبناي مواجهه با آنان قرار گرفته است. مرزها به مثابه پديده هاي چندوجهي؛ علاوه بر وجه سرزميني - جغرافيايي و سياسي، از وجوه هويتي - فرهنگي برخوردار بوده و همزمان با دو كاركرد همبستگي ساز و وحدت آفرين در درون جوامع ملي و تمايز و تفكيك با ديگر جوامع مورد شناسايي قرار مي گيرند. در كنار اين رويكرد، برخي از صاحبنظران مطالعات مرزي با تكيه بر ملاحظات هويتي، امروزه بر كاركردها و ابعاد جديدي از مرز چون تأثير مهاجرت ها بر مرزها تأكيد دارند. اين مقاله با اتخاذ رويكردي كيفي و با تكيه بر تحليل‌هاي آماري ثانويه، در چارچوب روش توصيفي و تحليلي عميق، ضمن بررسي رابطه ميان موضوع مرز و مهاجرت، با طرح اين سئوال اساسي كه چرا برخلاف تعهدات حقوق بشري دولت هاي اروپايي؛ پناهجويان و مهاجران در رژيم مرزي اروپايي به متمدن اروپايي و غيرمتمدن خاورميانه اي ارزش گذاري و تقسيم مي شوند؟ و چرا و چگونه مطابق با اين دسته بندي، نحوه مواجهه و رفتار با هريك متفاوت مي گردد؟ نويسنده مقاله با انتخاب رهيافت انتقادي و بررسي سياست هاي دوگانه در مواجهه با مهاجران و پناهندگان اين فرضيه را مطرح مي سازد كه اتخاذ رويكردهاي دوگانه از سوي اين كشورها مبتني بر ملاحظات هويتي بوده و ممانعت از مهاجرت به روشهاي گوناگون از جمله اقامت دهي در كشورهاي ثالث تا امنيتي سازي، جلوگيري از ورود مهاجران و حصاركشي در مرزها را از يك سو در برابر مهاجران آسيايي و افريقايي و استقبال گرم و حفاظت موقت در مواجهه با مهاجران اوكرايني را دربر مي گيرد.