ارزيابي تغييرات مورفولوژيكي و خطر سيلاب رودخانه گيوي چاي با استفاده از شاخص هاي ژئومورفومتري و مدل HEC-RAS

در پژوهش حاضر به ارزيابي مورفولوژيكي و شبيه‌سازي سيلاب‌هاي رودخانه گيوي‌چاي، واقع در استان اردبيل، پرداخته مي‌شود. بدين منظور از شاخص‌هاي ضريب خميدگي، زاويه مركزي و ترانسكت استفاده به عمل آمد. براي شبيه‌سازي سيلاب رودخانه نيز مدل HEC RAS در بستر GIS به كار گرفته شد. نتايج نشان مي‌دهند كه الگوي رودخانه گيوي‌چاي از نوع مئاندري توسعه يافته مي‌باشد اما بسته به شرايط زمين‌شناختي، ژئومورفولوژيكي و آنتروپوژنيك از تغييرپذيري مكاني زيادي برخوردار است. الگوي رودخانه در بازه اول (بازه خلخال) در كنترل عوامل انساني مي‌باشد. در اين بازه ميانگين تغييرات عرضي درحدود 0.406 هكتار بوده است. الگوي رودخانه در بازه دوم (بازه گيوي) نيز از نوع مئاندري توسعه يافته مي‌باشد. در طي 18 سال گذشته مقادير ضريب خميدگي و زاويه مركزي در محدوده اين بازه افزايش يافته است. در اين بازه ميانگين تغييرات عرضي در طي سال‌هاي 2002 تا 2020 ميلادي درحدود 0.406 هكتار بوده است. در بازه سوم (بازه فيروزآباد) مجراي رودخانه از پتانسيل بالايي براي تغييرات جانبي برخوردار است. ميانگين تغييرات جانبي در محدوده اين بازه به 1.319 هكتار افزايش پيدا مي‌كند. مجراي رودخانه در بازه چهارم به دليل عرض محدود دره و مقاوم بودن مواد كناره از كمترين ميزان تحرك جانبي برخوردار مي‌باشد. شبيه‌سازي سيلاب با استفاده از مدل HEC RAS نشان‌دهنده تغييرپذيري مكاني بالاي خطر سيلاب در امتداد رودخانه است. اين تغييرپذيري از شرايط ژئومورفولوژيكي متغير در امتداد رودخانه نشات مي‌گيرد. نتايج نشان مي دهد كه سيلاب‌هاي با دوره بازگشت كمتر از 10 سال مخاطره‌اي جدي را متوجه جوامع انساني ساكن در مجاورت رودخانه گيوي‌چاي نمي‌سازند. اين سيلابها عمدتا اراضي كشاورزي حاشيه رودخانه را متاثر ميسازند. در اين رابطه، بازه سوم از بيشترين ميزان تاثيرپذيري نسبت به اين سيلابها برخوردار است. همچنين، بخشهايي از شهر خلخال ميتواند توسط سيلاب هاي با دوره بازگشت 25 ساله و بالاتر تحت تاثير قرار گيرد.