«تداخل زباني ناخودآگاه» پديده‌اي ناشناخته‌ در شعر خاقاني

خاقاني از زمره ديرآشناترين شاعران زبان فارسي است. يكي از عواملي كه موجب اين ديرآشنايي شده، اما تاكنون مورد توجه قرار نگرفته است، «تداخل زبانيِ ناخودآگاه» است كه در آثار شاعران و نويسندگان دوزبانه پديد مي‌آيد. با توجه به اينكه موطن اصلي خاقاني شهر شروان از بلاد آذربايجان است، مي‌توان به تركي بودن زبان مادري او حكم كرد. منظور از تداخل زباني ناخودآگاه در شعر خاقاني، به كارگيري مضمون‌ها، الگوها و قواعدي از زبان تركي است كه منجر به ايجاد صورت‌هاي زباني نامأنوس در شعر وي شده است. در مقالة حاضر به معرفي تداخل زباني ناخودآگاه در شعر خاقاني در دو گروه پرداخته‌ايم: تركيب‌هايي كه معادل فارسي ندارند، و تركيب‌هايي كه معادل فارسي دارند؛ اما معادل فارسي آنها متفاوت از معادل تركي است. توجه به اين پديده، دريافت معناي دقيق بسياري از شعرهاي خاقاني را ممكن خواهد ساخت و ابهامات فراواني را از شعر او خواهد زدود.