نظريه واژگان و قواعد در برابر واجشناسي زايشي: مطالعه‌اي بر روي تصريف گذشته افعال زبان فارسي

در اين پژوهش به ارزيابي تفسير واجشناسي زايشي و نظريه «واژگان و قواعد» از تصريف گذشته افعال فارسي پرداختيم. به‌همين‌منظور، آزموني طراحي كرديم كه در آن ۵۲ شبه‌واژه مشابه با افعال نامنظم فارسي را به مشاركان ارائه كرده و از آنها خواستيم تا تصريف گذشته مطلوب‌شان را از بين گزينه‌هاي ارائه‌شده انتخاب كنند. نتايج نشان داد كه نه تنها هيچ قاعده واجشناختي‌اي در تصريف گذشته افعال نامنظم وجود ندارد، بلكه وجود افعال دوگونه (افعالي با دو ستاك گذشته) مانع از صورت‌بندي هرنوع قاعده ساختاري براي اين دسته از افعال مي‌شود. نتايج همچنين نشان داد كه تصريف نامنظم افعال نامنظمي كه ستاك‌شان به in- ختم مي‌شود، به‌دليل محدوديت‌هاي واج‌آرايانه است و نه قواعد واجشناختي. ستاك‌هاي تك‌هجايي و ستاك‌هاي مختوم به -ɒ، به‌دليل فقدان قدرت تداعي‌گرايانه، كه به‌نوبه خود، به‌ترتيب، به‌دليل ساختار هجايي‌شان و فاصله‌گيري تاريخي از ساختار آوايي كانوني افعال نامنظم است، از وند -id در تصريف گذشته‌شان بهره مي‌برند. علاوه‌براين، نتايج به‌دست‌آمده از اين ايده كه فقدان ستاك گذشته يا اختلال در بازيابي ستاك گذشته، عملكرد پيش‌فرض مكانيسم قاعده و تصريف منظم را به‌همراه دارد، حمايت مي‌كند. درحاليكه فرضيات نظريه «واژگان و قواعد» طبقه‌بندي دوگانه منظم/نامنظم را به‌همراه دارد، نتايج نشان داد دسته سومي از افعال، با نام آلترناتيو، در زبان فارسي وجود دارد كه محل رقابت شانه‌به‌شانه دو مكانيسم قاعده و برش است و عملكرد هريك تصريفي متفاوت را براي اين افعال به‌همراه دارد: مكانيسم قاعده با افزودن وند id- و مكانيسم حافظه با تداعي d- در انتهاي ستاك‌هاي دوهجايي مختوم به ɒn-.