مطالعۀ تطبيقي آوانماها در دو زبان فارسي و كُردي: ساختار آوايي و رده‌شناختي

آوانماها در دو زبان فارسي و كُردي با وجود داشتن ويژگي‌هاي مشترك، از نظر رده‌شناختي و آرايش هجايي- واجي (= ساختار آوايي) تفاوت‌هاي بنياديني با هم دارند. اين گونه از واژه‌ها در زبان فارسي از مقولۀ اسم به‌شمار مي‌روند؛ در حالي‌كه در زبان كُردي به سبب اين‌كه افزون بر آوانماهاي اسمي، آوانماهاي فعلي نيز وجود دارد، چنين واژه‌هايي عملاً به دو مقولۀ اسم و فعل تقسيم مي‌شوند. از نظر ساختار هجايي- واجي نيز آوانماها، به‌عنوان يك خانوادۀ واژگاني خاصّ، در هر كدام از اين دو زبان غالباً داراي الگوهاي مشخصّي هستند كه در واژه‌هاي ديگر وجود ندارد؛ در واقع الگوي توالي هجاها و تركيب واج‌ها در آوانماها با واژه‌هاي غيرآوانمايي تفاوت دارد و تركيب همخوان‌ها در اين گونه از واژه‌ها با محدوديت‌هايي كه در واژه‌هاي ديگر وجود دارد، مواجه نيست. الگوهاي ساختار آوايي آوانماها در زبان فارسي غالباً مبتني بر فرايند تكرار است، چه تكرار در هجا و چه تكرار در واج؛ به همين سبب موسيقي و هماهنگي در ريتم، شاخصۀ بارزي در ساختار آوانماهاي اين زبان محسوب مي‌شود. در مقابل، در آوانماهاي زبان كُردي تكرار در واج و هجا وجود ندارد و مشخصۀ ساختار آوايي آنها بر اين فرايند مبتني است كه در حالت اسم مصدر يا حاصل مصدر همگي به واكۀ «ه/ ـە» /æ/ ختم ‌شوند. براي اين پژوهش كه به روش توصيفي- تحليلي انجام شده است، دو كتابِ فرهنگ نام‌آواها در زبان فارسي و فەرهەنگي ڕێژنە، به‌عنوان منبع داده‌ها قرار گرفتند و تمام نمونه‌هاي موجود در آنها، از جنبۀ ساختار هجايي- واجي بررسي و در الگوهاي مشخصي دسته‌بندي شدند. براي بحث رده‌شناختي آوانماها نيز افزون بر اين‌كه از نظر دستوري امكان يا عدم امكان صرف آنها براي ساخت فعل لحاظ شده، به كاربرد آنها در زبان روزمرۀ سخنوران نيز توجّه شده است.