بررسي هم‌معنايي در واژگان نهج‌البلاغه بر مبناي نظريۀ پيوستارهم‌معنايي لاينز

هم‌معنايي يك پديدۀ مشترك در ميان تمامي زبان‌هاي مختلف است. زبانشناسان دنيا نظرات گوناگوني دربارۀ آن داشته‌اند. از اين‌رو، ابتدا ديدگاه زبانشناسان در اين خصوص بررسي و سپس دربارۀ گسترۀ آن در نهج البلاغه بحث مي‌شود. پديدۀ هم‌معنايي موافقان و مخالفاني دارد كه هر كدام دلايل خاص خود را مطرح مي‌كنند و سبب پيدايش اين اختلاف، نبودن تعريفي جامع و مانع از هم‌معنايي بوده است. موافقين بر اين باورند كه در نهج البلاغه براي يك واژه انبوهي از كلمات مترادف وجود دارد كه باعث غنا و وسعت زبان گرديده است و بر همين اساس، كثرت مترادفات را باعث آهنگين شدن نثر عربي دانسته‌اند. مخالفين وجود ترادف، صرف نظر از طبيعت و سرشت واژه، بر اين باورند كه هيچ دو كلمه‌اي را در نهج‌البلاغه نمي‌توان يافت كه از نظر معني كاملاً يكسان باشند؛ چون آن را حكيمانه نمي‌دانند، بلكه به دنبال شناسايي تفاوت‌هاي دقيق و عميق ميان ارتباط كلمات هستند. در اين نوشتار، نگارندگان با تكيه بر روش توصيفي- تحليلي و با استفاده از نظريۀ لاينز مبني بر نظريۀ پيوستارهم‌معنايي، معاني مختلف چهارده واژه‌ي مترادف در نهج البلاغه را استخراج و مورد تحليل و بررسي قرار داده‌اند. شايان ذكر است كه گزينش محدودِ وازگان تنها به دليل محدوديت حجم مقاله بوده است. نتايج نشان داد كه بر اساس نظريۀ لاينز مبني بر نظريۀ پيوستارهم‌معنايي، واژه‌ها نمي‌توانند به‌طور قطعي در بافت‌هاي مختلف جايگزين هم گردند و از اين‌رو، وي هم‌معنايي را پديده‌اي نادر در زبان مي‌داند.