طرح مفهوم آزادي منفي و نقد آن بر اساس مباني قرآني علامه طباطبايي

نوشتار حاضر در پي آن است تا با تكيه بر روش تفسير متن محور و بر اساس مباني قرآني علامه طباطبايي به ارزيابي انتقادي مفهوم منفي آزادي بپردازد. در اين راستا ابتدا سعي مي‌شود تببيني جامع از اين مفهوم ارائه شده و سپس با تكيه بر آيات قرآن كريم به نقد مبنايي آن پرداخته شود. فردگرايي به عنوان اصل اساسي آزادي منفي، ارائه دهنده روايتي استقلالي از انسان است كه مبتني بر آن خواست فردي تبديل به محور تعيين كننده آزادي‌هاي بشر مي‌شود. حال آنكه چنين دركي از انسان در تعارض با حقيقت وي به عنوان خليفه خداوند متعال قرار دارد. در نگاه قرآني انسان از آن جهت كه خليفه خداوند متعال است از آزادي و گستره حاكميتي وسيع بهره‌مند مي‌شود؛ اما اين بهره‌مندي به نحو استقلال، اولي و في نفسه نيست، بلكه به نحو ثانوي و تبعي است. تكيه بر خواست فردي(طبع استخدامگر بشر) امري است كه حيات اجتماعي انسان را استبدادي مي‌كند. تنها در صورتي انسان از استبداد رهايي يافته و از آزادي‌هاي خويش و زيست انساني متعاون بهره‌مند مي‌شود كه عنصر «حق» در حيات اجتماعي حاكميت يافته، در منازعات محور داوري قرار گرفته و تعيين كننده چارچوب آزادي‌هاي فردي و اجتماعي باشد.