تحليل گفتمان انتقادي برخي مولّفه‌هاي اظهار و بازنمايي كنش گران اجتماعي در داستان بيژن و منيژه

الگوي تحليل گفتمان انتقادي ون ليوون (Van Leeuwen, 2008) الگوي جامعه‌شناختي-معنايي مبتني بر تعاملات، كنش‌ها و واكنش‌هاي بين افراد است. پژوهش حاضر بر آن است به تحليل برخي از مؤلفه‌هاي اظهار مطرح در اين الگو و چگونگي بازنمايي كارگزاران اجتماعي در داستان «بيژن و منيژه» شاهنامه فردوسي  بپردازد. به اين منظور، نخست، تعريف‌هاي مربوط به هر مؤلفه و زيرمؤلفه‌هاي مربوط ارائه شده‌اند. سپس گونه‌هاي مختلف جمله‌هاي ساده، مركب، جمله‌هاي با فعل محذوف و شبه‌جمله‌ها از متن داستان استخراج گرديده، فراواني و درصد كاربرد هر يك از آن ها درون جدول‌ گنجانده شده است. سپس، براي سنجش معناداري فراواني كاربرد هر يك از مؤلفه‌هاي اصلي و زيرمؤلفه‌هاي مربوط از آزمون خي‌دو استفاده شده است. تجزيه و تحليل يافته‌هاي به‌دست‌آمده نشان مي‌دهند بيشترين فراواني كاربرد مربوط به زيرمؤلفه‌هاي اصلي مورد بررسي اظهار، به ترتيب به مؤلفه‌هاي فعال‌سازي، نوع‌ارجاعي، نام‌دهي، پيوند‌دهي و تفكيك‌پذيري تعلّق دارد. از بين انواع مؤلفه‌ها و زيرمؤلفه‌هاي مورد نظر فقط از زيرمؤلفه نام‌دهي رسمي استفاده نشده‌است. همچنين، يافته‌هاي پژوهش نشان مي دهد كاربرد مؤلفه‌ي فعال‌سازي داراي بيشترين فراواني و سطح معناداري است. اين موضوع نشان دهنده  بازنمايي كارگزاران اجتماعي به صورت پويا و فعال است كه ناظر بر شكل‌گيري حماسه در بستري از رخدادها است. دومين زيرمؤلفه كه بيشترين فراواني كاربرد را داشته، نوع ارجاعي بوده‌است و از بين انواع زيرمؤلفه‌هاي مربوط به آن كاربرد فرد‌ارجاعي بيشترين فراواني را داشته و معنادار بوده‌است. همچنين، يافته‌ها نشان مي‌دهد پيوند‌دهي بيشتر در ياركشي‌هاي ميدان جنگ استفاده شده‌است. آخرين مؤلفه گفتماني كه كمترين فراواني كاربرد را داشته تفكيك‌پذيري بوده كه سبب تمايز كارگزار از ديگران شده‌است.