بررسي سبكي و محتوايي نسخه اي از ديوان اشعار عارف سنندجي؛ شاعر قرن سيزدهم هجري

زمينه و هدف: عارف سنندجي يكي از شاعران گمنام دورۀ قاجار و معاصر ناصرالدين شاه بوده است. از ديوان عارف تاكنون سه نسخه شناسايي شده كه دو نسخه در مجموعه ها و آرشيوهاي شخصي كشور (يك نسخه در گيلان و نسخۀ ديگر در سنندج) و يك نسخه در كتابخانۀ اوقاف در شهر سليمانيه كشور عراق نگهداري ميشود. وي سالها در سنندج و شهر تالش در استان گيلان سكونت داشته است. در اين مقاله با معرفي نسخه اي از ديوان اشعار وي سعي بر اين است كه اشعارش از منظر سطوح سبك شناسي مورد بررسي قرار گيرد. روش مطالعه: اين پژوهش بصورت توصيفي-تحليلي انجام گرفته و نسخۀ ديوان شاعر، جامعۀ آماري تحقيق است كه با خوانش آن، موارد سطوح سبك‌شناسي فيش‌برداري شده و مقاله براساس تحليل فيشها نوشته شده است. يافته ها: بررسي ويژگيهاي سبكي ديوان نشان ميدهد شاعر انواع اوزان شعر فارسي را استفاده كرده است. اين ديوان شامل قصايد، غزليات، تضمينات، تخميسات، ترجيع‌بند، مستزاد، رباعيات و مفردات است. از ويژگيهاي شعري عارف در اين ديوان مواردي مانند بكارگيري صنايع ادبي با مهارت و استادي، استفاده از رديفهاي فعلي كوتاه و طولاني و سؤالي و نيز استفادۀ بجا و شاعرانه از صنايع ادبي در حوزۀ بديع لفظي و معنوي است؛ در سطح ادبي، سرشار از آرايه هاي ادبي است و آرايه هاي تشبيه، استعاره و تلميح بيشترين بسامد را دارند؛ در مختصات فكري نيز مضامين عرفاني و صوفيانه وجود دارد. نتيجه گيري: عارف از شاعران پركار دورۀ بازگشت ادبي است كه در شاعري پيرو شيوۀ سخنسرايي شاعران بزرگ قبل از خود است. سروده هايش زباني ساده دارد، اما در كاربرد انواع آرايه هاي ادبي شاعري تواناست و به موضوعات عرفاني و اخلاقي توجه بيشتر كرده است.