تحليل انتقادي گفتمان ديني‌‌ ـ سياسي در بخش تاريخي شاهنامۀ فردوسي

زمينه و هدف: در اين پژوهش، كه برپايۀ تلفيق مؤلّفه هاي مهم و كاربردي تحليل انتقادي گفتمان «فركلاف» و «لاكلا و موفه» شكل گرفته است، برآنيم تا ضمن بررسي گفتمانهاي برون‌متني با مؤلّفه هاي مهمّ گفتمان‌مدار نشان دهيم گفتمان ديني - سياسي بخش تاريخي شاهنامه وابسته به كدام دالّ مركزي، دال يا دالهاي سيّال و شناور است و مهمتر اينكه اين نظم گفتماني با بكارگيري كدام مؤلّفه هاي گفتمان‌مدار، هويّت خود را عميقتر و طبيعيتر تثبيت ميكند؟ روش مطالعه: پژوهش حاضر مطالعه اي نظري است و به روش توصيفي - تحليلي انجام شده است. محدودۀ موردمطالعۀ اين پژوهش بخش تاريخي شاهنامه فردوسي است به كوشش جلال خالقي مطلق در دو جلد كه در انتشارات سخن به چاپ رسيده است. يافته ها: در اين پژوهش نشان داديم اين نظم گفتماني با بكارگيري مؤلّفه هاي مناسب گفتمان‌مدار تحليل گفتمان بخوبي توانسته است عوامل برون‌متني را برجسته تر، طبيعيتر و نزديك به واقعيت جلوه دهد. ازطرفي، انديشه و اعتقادات فردوسي و مؤلّفه هاي ‌گفتمانيِ بكار‌گرفته شده توسط او تأثير مهمي در جهتدهي نظم گفتمان ديني‌ ـ سياسي شاهنامه دارد. نتيجه گيري: نظم گفتمان مذهبي‌ - سياسيِ بخش تاريخي شاهنامه وابسته به دالّ مركزي دين بهي و دالهاي شناور و سيّال موبدان و بزرگان است. اين نظم گفتماني با بكارگيري دو مؤلّفۀ مهم «تفكيك و غيريت‌سازي» و «طبيعي‌شدگي»، ضمن پنهان كردن نقاط ضعف و آشكار كردن نقاط ‌قوّت خود و بالعكس آشكار كردن نقاط ضعف و پنهان كردن نقاط ‌قوّت گفتمان دينيِ رقيب در كشمكش و تخاصم با اين گفتمان، تثبيت هويّت خود را مؤثرتر و طبيعي تر بازنمايي ميكند.