تحليل محتوايي و سبكي نسخۀ خطي فوائدالسالكين

زمينه و هدف: آثار عرفاني بستر مناسبي جهت ايجاد معنا و تفاسير معنوي به شمار مي آيند. فوائدالسالكين نسخه اي است تأليف «بابا فريدالدين»، از مؤلفان قرن ششم و هفتم شبه قاره. موضوع نسخه، ذكر مجالس پيران صوفيه است بطور عام و بررسي مجالس پيران چشتيه و قطب الدين بختيار اوشي، پير و مرشد بابا فريدالدين گنج شكر بطور خاص. در اين پژوهش، بررسي ادبي و محتوايي نسخه، متن آن و ويژگيهاي زباني و ارزشهاي ادبي موردنظر بوده است. روش مطالعه: با توجه به در دسترس داشتن پنج نسخه از نسخ اين اثر، روش تصحيح براساس نسخۀ اساس يعني نسخۀ كتابخانۀ مجلس و بررسي تفاوتهاي آن با نسخ بدل مدنظر قرار گرفت. علاوه براين محتواي عرفاني، ادبي و سبكي نسخه به روش «تحليل محتوا» مورد بررسي قرار گرفت. يافته ها: تنوع در نوع نگارش و نثر كتاب نيز چشمگير و درخور توجه است؛ به اين معنا كه در بخش آغازين (بويژه ديباچه و مقدمه) پيرو سبك مرسل «مرسل عالي» است؛ اما متن اصلي كتاب در بسياري از موارد به اغلاق و تعقيد سوق يافته است. پيروي درخور توجه نثر كتاب از قواعد زبان عربي شامل مطابقت صفت و موصوف، تتابع اضافات، جمع مكسر، حذف به قرينۀ اجزاي جمله، كاربرد ويژۀ افعال، كاربرد واژه و تركيب در هيأت و معاني ديگرگون در اكثر موارد به چشم ميخورد. نتيجه گيري: اين كتاب نمونه انشاي قرن ششم و هفتم ه.ق و نمونه اي از نثر مجالس صوفيانه شبه قاره هند است و ميتواند براي مقايسه بين شيوه هاي سبكي مختلف نثر فارسي مورد استفاده و بررسي قرار بگيرد. استفاده از صنايع بديع لفظي و معنوي از قبيل جناس، سجع، تضمين، تشبيه، استعاره، تمثيل، و تضمين از ديگر ويژگيهاي فوائدالسالكين است. در اين اثر كاربرد احاديث در حدي است كه اگر از متن حذف شوند، جملات و معاني آن دچار نقصان ميشود.