مؤلفه هاي چندصدايي باختين در رمان «درازناي شب» اثر جمال ميرصادقي

زمينه و هدف: يكي از ابزارهاي خوانش اثربخش متون ادبي بمنظور واكاوي بخشهاي پنهان و كشف لايه هاي زيرين متن، استفاده از رويكردهاي جديد نقد ادبي است. آراء و عقايد ميخائيل باختين، نظريه پرداز روس يكي از اين رويكردهاست كه تا حدود زيادي از جامعه شناسي ادبيات سرچشمه ميگيرد. از منظر باختين برخي رمانها داراي ظرفيت چندصداييند. اينگونه رمانها داراي فضايي دموكراتيك براي انعكاس صداهاي سركوب‌شده يا حتي صداهاي متعارض با ايدئولوژي نويسنده هستند كه به ‌موازات صداي نويسنده در داستان به گوش ميرسند. چندصدايي به مخاطب اين امكان را ميدهد كه علاوه بر خط سير داستاني، به ابعاد مختلف شخصيتها، ايدئولوژيها، فرهنگها و بعبارتي صداي زمانه گوش فرادهد. هدف اين نوشتار واكاوي عناصر چندصدايي در رمان درازناي شب اثر جمال ميرصادقي براساس مؤلفه هايي مانند گونه، گفتار دورگه و دوصدايي فعال و منفعل ميباشد. روش مطالعه: اين جستار به شيوه توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از مطالعات كتابخانه اي انجام شده است. يافته ها: با بررسي رمانِ مذكور، مشخص شد ميرصادقي با خلق شخصيتهاي داستانيش، تقريباً از تمامي مؤلفه هاي چندصدايي استفاده كرده است. او با بهره گيري از صداهاي متفاوت و متناقض، بستري را فراهم ميكند تا شخصيتها در فضايي عادلانه عقايدشان را بروز دهند. نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه در اين رمان با استفاده از مؤلفه هاي چندصدايي بخصوص نقيضه و گفتار دورگه، شاهد برخوردِ قهري بين سنت و تجدد هستيم. نويسنده ازطريق گونه ها و گفتار متضاد، سردرگمي نسلِ بدام‌افتاده در اين برهه زماني را ترسيم ميكند. نسلي كه از يك سو در آموزه هاي سنتي خانواده و فرهنگ غالب استحاله شده و از سوي ديگر با دنياي متفاوت و پرزرق‌وبرق و به اصطلاح «مدرنيته» رودررو ميشود. حاصل اين تصادم به كمال رسيدنِ شخصيت اول رمان است كه با گفتماني كنشگر و مستقل بسمت آينده قدم برميدارد.