طنز در دورۀ بحران؛ طنزهاي مربوط به بيماري كوويد ۱۹ از منظر نظريۀ عمومي طنز كلامي

پژوهش حاضر با هدف بررسي جوك‌هايي كه دريارۀ بيماري كوويد ۱۹ در شبكه‌هاي مجازي انتشار يافته‌اند انجام شده است. بررسي زبان‌شناختي و گفتماني اين نوع جوك‌ها، كه در تحليل‌هاي زبان‌شناسي اجتماعي از آنها با عنوان «جوك‌هاي فاجعه» ياد مي‌شود، مي‌تواند باعث روشن شدن ابعاد مختلف اين پديدۀ اجتماعي به‌عنوان يكي از ابزارهاي نشان‌دهندۀ فرهنگ عامه و بستر اجتماعي‌ـ‌فرهنگي جامعه باشد. داده‌هاي پژوهش حاضر را بيش از ۱۰۰ جوك مرتبط با ويروس كوويد ۱۹ تشكيل مي‌دهد كه در شبكه‌هاي مجازي و نرم‌افزارهاي پيام‌رسان، مانند تلگرام و واتس‌اپ، در بازۀ زماني ۹۰ روزه از اسفند ۱۳۹۸ تا ارديبهشت 1399، در ايران ساخته و منتشر شده‌اند. داده‌هاي پژوهش از منظر نظريۀ عمومي طنز كلامي و براساس آزمون خي۲ تحليل شده است. يكي از اهداف اصلي اين پژوهش عبارت است از شناسايي تأثيرگذارترين منابع دانش، از ميان منابع شش‌گانۀ مطرح‌شده در نظريۀ عمومي طنز كلامي. با بررسي‌هاي صورت‌گرفته در پژوهش حاضر، مشخص شد كه بين منابع دانش «تقابل انگاره» و «سازوكار منطقي» رابطۀ معني‌داري وجود دارد. همچنين، بررسي داده‌ها حاكي از آن است كه دغدغه‌هاي سياسي، انتقادي، مذهبي‌ـ‌اعتقادي و جنسيتي به اين حادثه ارتباط داده شده و در قالب طنز و كنايه مطرح شده است. براين‌اساس، مي‌توان جوك‌ها را به سياسي، مذهبي، جنسي، قوميتي و خنثي طبقه‌بندي كرد. همچنين، بين اين نوع جوك‌ها و تقابل انگاره مي‌توان رابطۀ معناداري متصور شد.