تبيين و بررسي استدلال‌هاي اخلاقي در كلام امام علي (ع)

امير مؤمنان علي (ع) همراه با توصيه‌ها و دستورات اخلاقي خود سعي كرده‌اند كه فلسفۀ آن توصيه‌ها و دستورات را به زيباترين شكل ممكن براي مخاطبانشان روشن كنند و اين به معناي اعتقاد آن حضرت به استدلال‌پذيري احكام اخلاقي است. در اين تحقيق با استفاده از روش تحليلي و توصيفي به استنباط و بررسي استدلال‌هاي اخلاقي در كلام امير مؤمنان (ع) پرداخته شده است و هدف از انجام آن اثبات اين مطلب است كه آن حضرت دستورات اخلاقي را صرفاً بيانگر احساسات و اميال افراد يا قرارداد اجتماعي، يا دستور آمران و ناهيان نمي‌دانستند، بلكه در توصيه‌هاي اخلاقي خود هم به مصالح و مفاسد رفتارهاي انسان نظر داشته‌اند و هم به توانايي درك آن مصالح و مفاسد به‌وسيلۀ مخاطبان آن توصيه‌ها. با توجه به اينكه برخي احكام اخلاقي معطوف به وظيفه انسان و برخي معطوف به نتيجه افعال او هستند، امام (ع) در تبيين دستورات و توصيه‌هاي اخلاقي خود هم به استدلال‌هاي وظيفه‌گرايانه نظر داشته است و هم از استدلال‌هاي نتيجه‌گرايانه به بهترين شكل ممكن بهره برده است. گرچه در نگاه حكيمانۀ آن حضرت دستور اخلاقيِ وظيفه‌گرايانه‌اي كه به هيچ غايتي معطوف نباشد، هرگز محقق نمي‌شود و همۀ افعال نهايتاً متوجه غايت و هدفي هستند و آن تقرّب به كمال مطلق از راه آراستگي به صفات كمال و جمال الهي است.