برآورد شاخص توهّم مالي در استان‌هاي ايران: رويكرد مدل تحليل شاخص‌چندگانه–علل‌چندگانه (MIMIC)

هدف مطالعه حاضر برآورد شاخص توهّم مالي با استفاده از مدل معادلات ساختاري از نوع تحليل شاخص چندگانه-علل چندگانه، به كمك داده هاي طولي، طي دوره زماني 1380 تا 1399، براي 31 استان كشور ايران مي باشد. نتايج حاصل از برآورد شاخص توهّم مالي حاكي است مهم‌ترين علل توهّم مالي، هزينه هاي آموزشي و بار مالياتي با ضريب منفي و نرخ اشتغال با ضريب مثبت (همگي از لحاظ آماري معنادار) و مهم‌ترين شاخص هاي توهّم مالي شامل: پيچيدگي سيستم مالياتي با ضريب منفي و متغيرهاي كسري بودجه، نرخ تورم، نسبت ماليات غيرمستقيم و درآمد سرانه نفتي با ضرايب مثبت (همگي ازلحاظ آماري معنادار) مي باشند. هم‌چنين، نتايج حاصل از برآورد شاخص توهّم مالي حاكي است درميان استان ها، كمترين مقدار ميانگين اين شاخص به استان خراسان شمالي و بيشترين مقدار آن به استان خوزستان و نيز در سطح كشور كمترين مقدار به سال هاي 1380 و 1381 و بيشترين آن به سال 1399 تعلق دارد؛ بنابراين، شاخص توهّم مالي مي تواند با تعيين ميزان توده توهّم مالي در تصورات عمومي، سياست گذاري عمومي را آگاه كند.