طراحي و اعتباريابي الگوي مفهومي مديريت محيط يادگيري الكترونيكي براي معلمان

پيشينه و اهداف: مديريت محيط يادگيري الكترونيكي به معناي تأكيد بر طراحي و اجراي آن دسته از راهبردهايي است كه از يك طرف به تحقق رسالت و اهداف نظام تعليم و تربيت كمك مي‌كند و از طرف ديگر به يادگيري اثربخش مي‌انجامد. اين اصطلاح كه در نوع خود به مجموعه‌جديدي از دانش و مهارت‌ها در زمينه استفاده مطلوب از مزايا و قابليت‌هاي محيط يادگيري الكترونيكي نيز دلالت مي‌كند، با رويكردي آينده‌نگرانه در صدد آماده ساختن ذهنيت و توان مهارت آموزي فراگيران براي تغييرات و تحولاتي است كه در نتيجه‌ورود فناوري اطلاعات و ارتباطات به قلمروي آموزش به وقوع مي‌پيوندد. از آنجا كه طراحي و خلق الگوهاي كاربردي و مفيد در ارتباط با مديريت محيط يادگيري الكترونيكي در دوره‌هاي مختلف تحصيلي نقش مهمي را در تحقق اهداف آموزشي و تربيتي ايفا مي‌كند، پژوهش حاضر با هدف طراحي الگوي مفهومي مديريت محيط يادگيري الكترونيكي براي معلمان در مدرسه انجام گرفته است.روش‌ها‌: اين مطالعه از لحاظ هدف كاربردي بوده و به روش آميخته با طرح اكتشافي متوالي انجام شده است. بدين ترتيب كه با استفاده از روش كيفي، نخست الگو يا چهارچوب مفهومي پژوهش به‌‌دست آمد. سپس الگوي مورد نظر با استفاده از روش كمّي اعتباريابي شد. در بخش كيفي، جامعه آماري شامل خبرگان دانشگاهي شهر تهران در رشته‌تكنولوژي آموزشي و مديريت آموزشي بود كه با روش هدفمند گلوله برفي و رسيدن به اشباع نظري 17 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده‌ها در اين مرحله، مصاحبه نيمه‌ساختاريافته بود. براي سنجش روايي صوري و محتوايي ابزار در مرحله كيفي، از نظرات خبرگان شركت‌كننده و براي اندازه‌گيري پايايي ابزار از ضريب هولستي استفاده شد كه مقدار آن 0.92 محاسبه شد. در بخش كمّي، جامعه آماري شامل همه 114 نفر از معلمان خبره، كارشناسان و تكنولوژيست‌هاي اداره‌آموزش و پرورش شهرستان شاهين‌دژ بود كه با روش سرشماري به‌عنوان نمونه آماري انتخاب شدند كه از اين تعداد 103 نفر پرسش‌نامه را تكميل كردند. براي گرد‌آوري داده‌هاي كمي، از پرسشنامه محقق‌ساخته طبق مقياس 5 درجه‌اي ليكرت استفاده شد كه داراي 56 گويه براساس شاخص‌هاي شناسايي شده در مرحله كيفي بود. براي سنجش روايي پرسش‌نامه، علاوه بر روايي صوري و محتوا كه براساس نظرات خبرگان انجام گرفت، از شاخص ميانگين واريانس استخراج شده (AVE) استفاده شد كه مقدار آن بيشتر از 0.6 محاسبه گرديد. پايايي ابزار با دو معيار آلفاي كرونباخ و پايايي تركيبي (CR) اندازه‌گيري شد كه در هر دو معيار، مقدار پايايي بالاتر از 0.8 بود. يافته‌ها: در بخش كيفي، براساس تحليل داده‌هاي حاصل از مصاحبه‌ها كه با استفاده از روش تحليل مضمون و كدگذاري باز، محوري و انتخابي اشتراوس و كوربين انجام گرفت، 4 بعد، 15 مؤلفه و 56 شاخص شناسايي شد كه سپس بر آن اساس الگوي اوليه و مفهومي مديريت محيط يادگيري الكترونيكي پيشنهاد شد. 4 بعد اين مدل به همراه مؤلفه‌هاي آنها عبارت بودند از «فرايند ياددهي-يادگيري» با مؤلفه‌ها‌ي يادگيري فعال، نقش معلم، سبك‌هاي يادگيري، انگيزش يادگيري، شيوه‌هاي ارزشيابي، «محتواي آموزش» با مؤلفه‌ها‌ي تناسب محتوا، توليد محتوا، كيفيت محتوا، ارائه محتوا، «طراحي برنامه درسي» با مؤلفه‌ها‌ي رويكرد سازنده‌گرايي، يادگيري مسأله محور، اجتماعي سازي فراگيران و «سطوح تعاملات» با مؤلفه‌ها‌ي معلم-يادگيرنده، يادگيرنده-يادگيرند، معلم-والدين. اعتبارسنجي الگوي پيشنهادي با استفاده از روش مدل‌سازي معادلات ساختاري به كمك نرم افزار (Smart PLS) نشان داد كه الگوي پيشنهادي از اعتبار لازم برخوردار است.نتيجه‌گيري:  براساس نتايج پژوهش مي‌توان اظهار داشت كه مديريت محيط يادگيري الكترونيكي يك رويكرد كل‌گرايانه است كه هدف آن شناسايي و طراحي راهبردهايي است كه دست‌يابي به يادگيري فعال را براي فراگيران به ارمغان مي‌آورد. ايجاد يك نظام مديريتي يكپارچه و اثربخش در محيط يادگيري الكترونيكي مي‌تواند به كارآمدتر كردن نظام آموزش الكترونيكي و شفاف ساختن فعاليت‌هاي آن كمك كند. به‌كارگيري سازوكارهاي مناسب در مديريت محيط يادگيري الكترونيكي از طريق مشخص كردن وضعيت موجود و مطلوب نظام آموزش الكترونيكي كمك مي‌كند تا فرصت‌ها و چالش‌هايي كه اين نظام با آن روبه‌رو است آشكار شده و زمينه براي اصلاح و بهبود روندهاي موجود و ارتقا و تعالي وضعيت‌هاي آتي نظام آموزش الكترونيكي فراهم شود.