مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري

چكيده فارسي :

روش «تحليل محتوا» سابقه‌اي طولانى دارد كه آثار آن را مي‌توان در تحليل كتب آسماني مانند انجيل و قرآن كريم مشاهده كرد؛ اما به‌صورت علمى در قرن اخير و با بررسى و تحليل مطبوعات دنبال شده و به حوزه‌هاي گوناگون علمى گسترش پيدا كرده است. اين روش را «مطالعه عينى، كمّى و نظام‌مند فراورده‌هاي ارتباطى (محتواى آشكار پيام) براى رسيدن به تفسير پيام» تعريف كرده‌اند. تحليل محتوا در تحقيقات حوزه علوم رفتاري و به‌ويژه علوم تربيتي براي دسترسي به نظريه‌ها و ديدگاه‌هاي مناسب براي حل مسئله بسيار تعيين‌كننده است. با توجه به گسترش اين روش‌شناسي و اهميت و تأكيد بر روش‌هاي آميخته، كاربران با دشواري‌هايي در تشخيص و كاربست مراحل گوناگون اين روش‌ها مواجه‌اند. بدين‌روي اين دغدغه در پژوهشگران به وجود آمد كه شايد بتوان با يك تحليل روش‌شناسانه و مطالعه و بررسي منابع روش‌شناسي موجود در مقالات و كتب، روش «تحليل محتوا» را با اتقان و وضوح بيشتري معرفي كرد. اين مسئله موجب شد ابتدا روش مزبور به‌دقت مطالعه شود، منابع شناسايي و جمع‌بندي گردد و مطابق مراحل روش «فراتحليل» متن، يك نوشته اصلي به‌مثابه متن پايه تعيين‌ گردد و تمام مقالات و نوشته‌هاي موجود گردآوري، مطالعه و با متن پايه تطبيق داده شود. در نهايت با پالايش منابع گردآوري‌شده، منابع مرتبط انتخاب و نقاط مشترك در منابع تصريح و مشخص شده و با اين نگاه روش‌شناسي تحليل محتوا بازپردازش و تكميل گرديده است.