تحليل پويش فضايي شهرهاي منطقه اي در گذار به كلانشهر نمونه مورد مطالعه: شهر رشت

شهر در طي حيات خود تحت تأثير عوامل دروني_بيروني، در بستر مكان و در گذر زمان دستخوش تغييرات فراواني قرار گرفته و به رشد و توسعه خود در جهات مختلف شكل و ابعاد بخشيده است. بنابراين، توجه به الگوي رشد و گسترش شهر، پايش تغييرات كاربري و پوشش زمين در شهرهاي بزرگ، براي مديريت رشد و پايداري اكوسيستم شهري امري حياتي است. بر اين اساس، پژوهش حاضر با هدف تحليل پويش فضايي شهرهاي منطقه اي در گذار به كلانشهر(مورد مطالعه: شهر رشت) و با روش توصيفي_تحليلي انجام شده است. داده هاي حاصل از پژوهش با روش اسنادي و با استفاده از تصاوير ماهواره اي لندست جمع آوري شده است. براي پردازش داده ها از مدل ديويس، تصاوير ماهواره اي(ايجاد نقشه هاي كاربري و پوشش اراضي شهر رشت در چهار كلاس) و همچنين كاربست متريك هاي فضايي در سطح كلاس، با استفاده از نرم افزار FRAGSTATS استفاده شده است. يافته هاي كيفي پژوهش نشان داد پويش فضايي شهر رشت، پويش فشرده و مبتني بر گذار سريع بوده است. اين پويش، تحت تأثير عوامل مختلفي همچون نيروها و توان هاي طبيعي، مؤلفه هاي سياسي، سياست هاي اقتصادي و طرح هاي توسعه اي، توسعه زيرساخت ها و نظام ارتباطات، ادغام پديده هاي فضايي پيراموني در محدوده كالبدي شهر، گسترش اسكان غيررسمي و همچنين جريان هاي مهاجرتي، همواره دستخوش تحول و دگرگوني شده و بازتاب هايي را به دنبال داشته است. از جمله مشخصه هاي عيني و بازتاب هاي آن مي توان به تغييرات نظام كاربري و پوشش زمين، پراكنده رويي شهري، عدم تعادل در سازمان فضايي شبكه و سلسله مراتب شهري، خدماتي شدن و گسترش بنيادهاي اقتصاد شهر اشاره نمود. يافته هاي كمي پژوهش نيز مؤيد افزايش سطوح كلاس كاربري شهري از چهار هزار و 915 هكتار به نُه هزار و 960 هكتار و در مقابل كاهش پوشش كشاورزي از 29 هزار و 504 به 28 هزار و 233 هكتار و آهنگ كاهشي مشابه در پوشش شاليزار و مناطق جنگلي طي سال هاي  1398-1372 است. همچنين نتايج متريك هاي فضايي بيانگر افزايش 103 درصدي مناطق شهري و گسيختگي زمين هاي كشاورزي و شاليزارهاست كه آهنگ پرشتاب پويش فضايي شهر به پراكندگي كالبدي را به دنبال دارد.