سير دگرگوني تصوير بازنمايي‌شده از بافت تاريخي تهران در سينماي ايران

فضاهاي شهري به‌ويژه در بافت‌هاي تاريخي، تحولي را از سر گذرانده‌اند كه حاصل فرايندهاي معنازدايي و ارائه صورت‌بندي‌هاي جديد از بافت‌هاي ناكارآمد شهري است. فرايندي كه به افول كيفيت و به‌تبع آن دگرگوني زندگي روزمرة ساكنين در اين بافت‌ها مي‌انجامد. از آن روي كه  فضاهاي سينماتيك به‌عنوان يك فضاي برساخته، به بهترين نحو، منطق سرشت‌نماي زندگي روزمرة شهري را منعكس مي‌كنند، نگاه به فضاهاي شهري از دريچة سينما، شايد رهيافتي باشد كه شيوة نويني از مواجهه با فضا و تاريخ را ممكن مي‌كند. از اين‌رو شناسايي و طبقه‌بندي مضامين شهري و الگوهاي غالب زيست روزمرة ساكنين بافت تاريخي تهران، از خلال داده‌هاي تصويري و روايي فيلم‌هاي سينماي ايران هدف اصلي پژوهش است. نوشتار حاضر از روش‌ تحليل مضمون بهره مي‌برد و مي‌كوشد تا نگرشي نوين نسبت به تحولات فضايي در محدوده تاريخي تهران اتخاذ نمايد. براي اين منظور تعداد 30 اثر سينمايي داستاني از سينماي ايران بين سال‌هاي 1398- 1343 به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. بر اساس يافته‌هاي پژوهش، سينماي ايران تصويري واجد معنا از ارتباط ميان سير تحول فضاهاي شهري و الگوهاي زيست روزمرة ساكنين بافت‌ تاريخي تهران، ارائه مي‌نمايد. اين الگوها در قالب پنج مضمون با عناوين استحالة شهري، تحولات بافت اجتماعي محلات تاريخي تهران، گشتن و كاويدن در شهر، زندگي جمعي در خانة كاروان‌سراگونه و مقاومت در متن زندگي روزمرة محلات تاريخي‌ تهران صورت‌بندي مي‌گردد. به نظر مي‌رسد كه تصوير بازنمايي‌شده از زندگي روزمرة ساكنين اين محدوده در فيلم‌هاي سينماي ايران، با عبور از دهه‌هاي 70 و 80 به‌شدت دچار خدشه شده و فضاهايي كه روزگاري به‌عنوان جايگاه تعاملات روزمره و شكل‌گيري كنش و دادخواهي بازتاب مي‌يافتند، امروزه با تزريق معناي جديد به درون بافت و دست‌كاري تصوير ذهني شهروندان از اين محدوده، به فضاهايي ناامن و جداافتاده از جريان زندگي شهر بدل شده‌اند.