معرفت‌شناسي نظريه «توالد ذاتي» شهيد صدر

در سال‌ هاي اخير و با ورود برخي از شاخه‌هاي فلسفه معاصر (مثل معرفت ‌شناسي) به علوم ديني، لزوم بكارگيري اين مباني جديد در علم و معرفت ديني بيش‌ از پيش مورد توجه قرارگرفته است؛ اگرچه در اصول فقه نيز به ‌عنوان يكي از علوم ديني تا حدودي به توجيه معرفتي پرداخته ‌شده اما اين موارد به ‌صورت تفصيلي مورد ارزيابي قرار نگرفته و يا با معرفت شناسي متداول تفاوت ‌هايي اساسي دارد. در اين تحقيق پس از طرح مسأله حجيّت ذاتي قطع به عنوان باورِ واقع نما و نقش اين نظريّه در علم اصول فقه، يكي از مشهورترين (و شايد كامل‌ترين) نظريّه ‌هاي معرفتيِ اصولي در خصوص شيوه به دست آوردن باور موجّه به نام «نظريّه توالد ذاتي» شهيد صدر آورده شده، و سپس مورد ارزيابي و نقد قرار گرفته است. به نظر مي رسد عليرغم تلاش شهيد صدر براي تبيين چگونگي توجيه معرفتي در علم اصول فقه، باز هم فضاي ذهنيّت گرايانه در مسأله حجيّت ذاتي قطع بر عينيّت گرايي نظريّه توالد ذاتي و مسأله استقراء غلبه دارد؛ از همين رو ضروري است بار ديگر به تبيين هاي عينيّت گرايانه و كاربست لوازم آن در اصول فقه توجه شده و در سازوكار واقع گرايي متافيزيكي در خصوص احكام الهي به وسيله نظريّه هاي اصولي تجديد نظر شود.