حفظ محيط زيست در پرتو قواعد فقهيّه

محيط زيست، موهبتي خدايي و داراي تأثيرات بسيار مثبت در زندگي انسان است؛ اما دغذغه حفظ محيط زيست تا آنجاست كه به تدوين يك نظام حقوقي موسوم به «حقوق محيط زيست» منجرّ شده است كه خود ضرورت تحقيق درباره اين موضوع حياتي را ثابت مي كند. از سوي ديگر، قواعد و مباني و عناصر و اهداف اين نظام حقوقي نه تنها اثري نامطلوب در باورها و برداشت هاي فرهنگي و عقيدتي جوامع بشري ندارد، بلكه به سادگي و روشني ميتوان قواعد و مباني و عناصر و اهداف چنين نظامي را از بطن اديان و عقايد و فرهنگ هاي الهي و بشري به ويژه دين جامع و جهان شمول اسلام باز جست. با استمداد از مجموع آيات، احاديث و قواعد و مباني فقهي اسلام ميتوان به طرح اين فرضيّه پرداخت كه در اين آئين آسماني، محيط زيست از جمله ارزشها يا مصالح معتبر و قابل حمايت محسوب ميشود و هرگونه اقدام عليه آن مادام كه مقتضاي مصلحتي برتر نباشد، محكوم به ردّ است. اين تحقيق كه به روش توصيفي - تحليلي انجام گرفته به اين نتيجه دست يافته است كه از نظرگاه فقه اسلامي، مي توان براي اثبات لزوم حفظ محيط زيست از نظر فقهي، علاوه بر آيات، روايات متعدد در خصوص حفظ برخي از مؤلّفه هاي زيست محيطي نظير آب، خاك، هوا، حيوانات و نباتات و نيز دليل عقل، به قواعد فقهيّه متعددي از قبيل قاعده لاضرر، احترام، اتلاف، عدالت، و ضمان يد استناد جست كه بر وجوب حفظ و صيانت از محيط زيست دلالت دارد. اين تحقيق تلاش دارد تا كيفيّت دلالت اين قواعد بر مدّعاي اصلي را بازشناسي نمايد.