ارزيابي ويژگي هاي فيزيكي و شيميايي نهشته هاي بيتومن دار حوضه ي رسوبي لرستان

بيتومن مخلوطي از هيدروكربن هاي اكسيد شده با رنگ، سختي، وزن مخصوص و مواد فرار متنوع است كه به اشكال جامد يا نيمه جامد بوده و در كربن دي سولفيد (CS2) قابل حل مي باشد. براي ارزيابي ويژگي هاي فيزيكي و شيميايي نهشته هاي بيتومن دار حوضه ي رسوبي لرستان (جزئي از زون زاگرس چين خورده)، تعداد 6 نمونه بيتومن سالم و غير هوازده از رگه ها و داخل معادن سه منطقه با پتانسيل بالايي از بيتومن شامل منطقه شمالي كوهدشت، غرب پلدختر و جنوب شرق سپيددشت برداشت گرديد. مطالعات صحرايي نشان داد كه بيتومن هاي مورد مطالعه در شيل هاي سازند اميران توسعه پيدا كرده اند. بر اساس آزمايشات تجزيه عنصري انجام گرفته بر روي نمونه ها، درصد عناصر اصلي بيتومن به صورت 6.30 درصد اكسيژن، كمتر از 1 درصد نيتروژن و 74.47 درصد كربن مي باشد كه بيانگر كيفيت بسيار خوب بيتومن هاي مورد مطالعه مي باشد. حلاليت بيتومن هاي مورد مطالعه در حلال هاي CS2، بنزن و اتانول نشان مي دهد كه قسمت اعظم اين بيتومن ها داراي تركيبات با جرم مولكولي بالا (مولكول هاي آسفالتن) مي باشد و مقادير كم هيدروژن (ميانگين 6.02) اين نمونه نيز با اين استنباط همخواني دارد. آناليز فلورسانس اشعه ايكس (XRF) بر روي نمونه هاي مورد مطالعه نشان مي دهد ميزان اكسيدهايAl2O3, SiO2 و Fe2O3 از ساير اكسيدها فراوان تر است. اين موضوع مي تواند به دليل تشكيل اين ماده معدني در سنگ ميزبان سازند شيلي اميران باشد كه اين شيل ها غني از عناصر ذكر شده مي باشند. مقادير اكسيدهاي CaO و K2O نمونه هاي بيتومني مورد آناليز مي تواند به علت تشكيل اين اكسيدها از سازندهاي زيرين (ايلام و گورپي) باشد كه بعد از تشكيل و مهاجرت به درون سازند اميران راه پيدا كرده اند. نسبت Ni به V نمونه هاي مورد مطالعه پايين است )١ (Ni/V; و داراي ميانگين 0.57 درصد مي باشد، لذا سنگ منشأ آن ها تا اندازه اي كربناته- شيلي بوده است. لذا نتايج حاصل از اين مطالعات براين امر دلالت مي كند كه منشأ نمونه هاي بيتومني تحت مطالعه از سازندهاي پاييني (سازندهاي ايلام و گورپي) بوده و در مسير مهاجرت به سمت بالا از سازندهاي شيلي و كربناته عميق تر، مواد آلي موجود در سازندهاي جوان تر را نيز شسته و در نزديكي سطح زمين تجمع يافته است.