ساختار اجتماعي، بينش سياسي و الگوي كنش‌گري روحانيت در ايران معاصر (1320-1357)

هدف: بينش سياسي و زمينه اجتماعي از يكديگر متأثر و در پيوند متقابل باهم شكل مي گيرند، از اين‌رو معرفت سياسي، گاهي به‌عنوان ساختار و گاهي به‌عنوان كارگزار در برابر زمينه اجتماعي ظاهر مي‌شود. هدف اصلي پژوهش پيش‌رو، بررسي نوع رابطه ميان ساختار اجتماعي جامعه ايران و بينش سياسي روحانيت شيعه و تأثير آن بر الگوي كنش‌گري آنها، در عصر پهلوي ‌ها تا وقوع انقلاب اسلامي است.روش‌شناسي پژوهش: روش پژوهش كيفي از نوع تبيين علي و روش گردآوري داده‌ ها، كتابخانه ي و همچنين بهره‌ گيري از منابع علمي پايگاه‌هاي اطلاعاتي مجازي است. براي تبيين موضوع نيز از نظريه ساختار- كارگزار آنتوني گيدنز و همچنين نظريه جامعه شناختي پير بورديو بهره گرفته شده است.يافته‌ ها: پژوهش نشان مي دهد كه بين معرفت سياسي روحانيون شيعه و عوامل اجتماعي در اين دوره، رابطه منعطفي برقرار بوده و با توجه به مجموعه كنش‌ هاي روحانيت شيعه و نيز تغيير عوامل اجتماعي و سياسي، بينش سياسي فقهاي شيعه از انزواي ‌سياسي و سياست‌پرهيزي تا مشاركت و رهبري سياسي در نوسان بوده است.نتيجه ‌گيري: متأثر از شرايط اجتماعي و باورهاي كنشگراني چون آيت لله بروجردي، بينش روحانيت شيعه، به‌عنوان كارگزار در برابر محيط اجتماعي به‌عنوان ساختار، نگرش سياست‌پرهيز به خود گرفته است و با ظهور امام‌خميني(ره)، (كارگزار) بينش سياسي روحانيت منزلتي شالوده‌شكن يافته و شكل دهنده محيط و عوامل اجتماعي به‌عنوان ساختار بوده و در نتيجه بينش سياسي روحانيت شيعه منبعث از اين شرايط، خصلت مشاركت محور به خود گرفته است.