بررسي تفاوت كاربرد «مُلك» براي خدا و انسان براساس روابط همنشيني

موضوع مالكيت و حكمراني در قرآن براي خداوند و انسان به ‌كار رفته و ممكن است اين تصور پديد آيد كه «مالكيت الهي و انساني از قدرت و تسلط يكساني برخوردار هستند». اين مهم، موجب شد تا مقاله حاضر به ‌روش توصيفي ـ تحليلي به‌ معناشناسي واژه «مُلك» بر اساس روابط همنشيني در آيات قرآن كريم بپردازد. بررسي تمام آيات مُلك الهي و مُلك انساني (48 مورد) نشانگر امور ذيل است: الف) مُلك الهي در نقش مبتداي مؤخر بيشتر با ريشه‌هاي «س/ ‌ب/ ‌ح»، (ح/ ‌م/ ‌د)، (ب/‌ر/ك)، (خ/ ‌ل/ ‌ق) و... و در نقش مبتدا با موضوع‌اي قيامت، برپايي حكومت‌الهي در آن و إعطاي جزاي مؤمنان و كافران با ريشه‌هاي (ب/ ‌غ/ ‌ت)، (ع/ ‌ق/ ‌م) و... روابط همنشيني دارد، ب) مُلك انساني در غالب موارد با نقش مفعول‌به با ريشه‌هاي (أ/ ت‌/ ي)، (ش/ ‌ي/ أ)، (ن/ ‌ز/ ع)، (ش/ د/ د) و (ص/ ‌ف/ ‌و) همنشين است، ج) خداوند مالك حقيقي جهان است و مُلك را به هر كسي كه بخواهد، مي‌دهد و از هر كسي كه بخواهد، مي‌گيرد و إيتاء مُلك به هر دو انسان مؤمن يا كافر بستگي به مشيت الهي دارد، د) تمام آيات مُلك الهي به بيان ويژگي‌هاي يك مالك مطلق از جمله دارا بودن قدرت بي‌نهايت، آفرينش موجودات، ربوبيت الهي، فرمان پذيري مطلق موجودات، اجراي شفاعت، عدالت و برپايي روز جزا در جهاني ديگر مي‌پردازد؛ اما در آيات مُلك انساني به اين موضوع كه فرمانرواي زميني چه ويژگي‌ها و اختياراتي دارد، اشاره‌اي نمي‌كند بلكه مهم ترين موضوع، دادن و پس گرفتن قدرت فرمانروايي از انسان، انتخاب فرمانروا براساس شايستگي ها (انسان مومن) و تفويض اختياراتي همچون علم، قدرت و حكمت مي‌باشد. بنابراين مهمترين مساله در آيات ملك انساني اين است كه ملك انساني نيز در طول ملك الهي قرار دارد و فرمانروايي انسان و تفويض اختيار فرمانروايي به انسان، جزئي از مديريت جهان توسط خداوند است.