كاربردشناسي اصطلاح «جمع قرآن» در روايات سده نخست هجري

شناخت مفهوم دقيق و علمي اصطلاح «جمع قرآن» در سده نخست هجري، يكي از موضوعاتي است كه با وجود گستردگي مطالعات تاريخ قرآن، همچنان نيازمند واكاوي و بررسي است. اين اصطلاح در يك بازه زماني پس از رحلت رسول اكرم(ص) براي اقدامي درباره قرآن كريم، توسط امام علي(ع) و ابوبكر و عمر به كار رفته است. بي شك، اقدام ايشان در جمع قرآن كريم، يكسان نبوده و مسأله تفاوت اين دو مصحف تا قرن پنجم هجري، همچنان محلّ منازعات كلامي و مذهبي بين شيعه و اهل سنت بوده است. شناسائي دقيق مفهوم جمع قرآن در سده نخست هجري در متون حديثي، راه گشا و تعيين كننده مسير صحيح براي مطالعات تاريخ قرآن است. در اين پژوهش تلاش مي شود با روش كاربردشناسي كه روشي علمي و اطمينان‌آور در تعيين مدلول واژگان است، مدلول اصطلاح جمع قرآن در سده نخست هجري تبيين گردد. مؤلفه هاي كاربردشناسي به ويژه، شخصيت عمر بن خطاب و امام علي(ع)، نشان گر تفاوت نگرش ايشان درباره تجانس وحي با سنت نبوي يا عدم تجانس آن است. اين تفاوت در نگرش، در نهايت، به تفاوت در ماهيت جمعي كه از قرآن صورت گرفته، منجر شده است.