پاسخ مورفوفيزيولوژيكي و عملكردي كينوا (Chenopodium quinoa Wild) به محلول‌پاشي برگي متيل جاسمونات و اسيد ساليسيليك در شرايط تنش خشكي

استفاده از برخي مواد شيميايي با ساختار مشابه تركيبات طبيعي، يكي از راهكارهاي پايدار براي جلوگيري از كاهش عملكرد و پاسخ گياهان زراعي در شرايط خشكي است. بدين منظور، آزمايشي به‌‌‌صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي سال زراعي 1400-1399 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه زابل اجرا شد. عامل اصلي آبياري در سه سطح شامل: 1- آبياري كامل معادل 100 درصد نياز آبي گياه (شاهد)، 2- كم آبياري معادل 75 درصد نياز آبي (تنش متوسط)، 3-كم آبياري معادل 50 درصد نياز آبي (تنش شديد) و عامل فرعي شامل شش سطح محلول پاشي: 1- شاهد (محلول پاشي با آب مقطر)، 2- حلال اتانول 70 درصد، 3- اسيد ساليسيليك 0.5 ميلي مولار، 4- متيل جاسمونات 0.5 ميلي مولار، 5- اسيد ساليسيليك يك ميلي مولار و 6- متيل جاسمونات يك ميلي مولار بود. در اين تحقيق، صفات ارتفاع بوته، قطر ساقه، وزن خشك خوشه و ريشه، ماده خشك، عملكرد دانه، شاخص برداشت، نشت الكتروليت، هدايت روزنه اي، فلورسانس كلروفيل و كارايي مصرف آب، مورد بررسي قرار گرفت. نشت الكتروليت، كارايي مصرف آب و وزن خشك ريشه در تنش شديد خشكي افزايش يافت، درحالي‌كه فلورسانس كلروفيل، هدايت روزنه اي و شاخص برداشت تحت تأثير قرار نگرفت. محلول پاشي يك ميلي مولار متيل جاسمونات و اسيد ساليسيليك باعث افزايش فلورسانس كلروفيل (22 درصد)، هدايت روزنه اي (53 درصد) و شاخص براشت (38 درصد) نسبت به عدم محلول پاشي شد. كاربرد متيل جاسمونات در شرايط تنش شديد، كارايي مصرف آب كينوا (Chenopodium quinoa Wild.) را به‌طور قابل توجهي (از 0.2 به 1.1 كيلوگرم در مترمكعب) افزايش داد. دليل افزايش كارايي مصرف آب تحت تنش شديد خشكي، افزايش عملكرد دانه كينوا بود. اگرچه تنش خشكي باعث كاهش صفات مورفولوژيك و عملكردي شد، ولي كاربرد يك ميلي مولار متيل جاسمونات توانست عملكرد دانه (292.9 گرم در مترمربع) را افزايش دهد و كاهش ايجاد شده توسط تنش خشكي را جبران كند. با توجه به نتايج، كاربرد اليسيتورها (نظير متيل جاسمونات و اسيد ساليسيليك) در شرايط تنش خشكي، مي تواند در تعديل اثرات تنش نقش مؤثري داشته باشد.