ارزيابي پايداري زيست‌محيطي دو بوم‌نظام زراعي با رويكرد تحليل ردپاي بوم‌شناختي (مطالعه موردي: حوضه آبريز دز)

دستيابي به پايداري كشاورزي براي نسل فعلي و آينده حياتي است. اندازه گيري ردپاي اكولوژيك به‌عنوان ابزار مناسبي در راستاي دستيابي به اصول پايداري، در بوم نظام هاي مختلف ضرورت دارد. اين مطالعه با هدف تعيين سطح پايداري اكولوژيكي دو نظام توليد گندم آبي (Triticum) و ذرت دانه اي (Zea mays) با استفاده از ارزيابي ردپاي اكولوژيكي در سطح حوضه آبريز دز در استان خوزستان در سال زراعي 1399- 1398 انجام گرديد. به اين منظور، تعداد 400 پرسشنامه بر اساس روش نمونه‌برداري تصادفي ساده بـراي كشاورزان تكميل شد. ارزيابي ردپاي اكولوژيك بر اساس مصرف انرژي نهاده ها براي كشت گندم و ذرت در منطقه مطالعاتي در سطح يك هكتار به‌ترتيب 50/3 و 66/4 هكتار جهاني به‌دست آمد، اين نتايج نشان داد، هر دو كشت از نظر زيست محيطي در وضعيت ناپايداري قرار دارند و علي رغم اينكه بين ردپاي اكولوژيكي دو محصول زراعي تفاوت معني داري وجود ندارد، ولي در اين مطالعه كشت گندم از ناپايداري زيست محيطي كمتري برخودار است. همچنين هر دو كشت بيش از ظرفيت اكولوژيكي يك هكتار زمين مولد بهره برداري مي شوند، به طوري‌كه زمين مورد نياز براي جبران اثرات زيست محيطي اين دو كشت كافي نيست. از كل نهاده هاي مصرفي؛ كود شيميايي نيترات (بيش از 40 درصد)، سوخت گازوئيل (بيش از 17 درصد) و آب (بيش از 14 درصد) بيشترين تأثير را بر ناپايداري زيست محيطي در منطقه مطالعاتي داشته است. در نتيجه، مصرف بالاي نهاده ها به‌ويژه مصرف كودهاي شيميايي و سوخت گازوئيل باعث آلودگي هاي زيست محيطي در منطقه شده است. بنابراين، ردپاي اكولوژيكي زراعت به‌طرز چشمگيري در سيستم هاي كشاورزي منطقه مطالعاتي افزايش يافته و نگران‌كننده است.