ديدگاه متخصصان علم اطلاعات درباره تحولات آتي كتابخانه‌هاي عمومي

هدف: نام‌هاي زيادي براي اشاره به رشته‌اي كه آينده‌هاي جايگزين را بررسي مي‌كند وجود دارد: آينده پژوهي، آينده‌نگري، سواد آينده، آينده‌انديشي، پيش‌بيني، آينده‌گرايي، آينده‌شناسي و بسياري موارد ديگر. آينده‌پژوهي كه مي‌توان آن را علم آينده نيز نامگذاري كرد، درصدد است تا منابع، الگوها و دلايل تغيير يا ثبات يك مسئله را به منظور توسعه آينده‌‌نگري‌ و گسترش دامنه دورانديشي بررسي كند و انتخاب‌‌ها‏ و احتمالات مختلف را در نظر بگيرد. همچنين، آينده پژوهي به مقوله فرض آينده‌هاي ممكن، محتمل و ترجيحي و جهان‌بيني‌هاي زيربنايي آن‌ها مي‌پردازد. مي‌توان آن را شاخه‌اي از علوم اجتماعي و به موازات حوزه تاريخ دانست. آينده‌پژوهي مطالعه روشمند، بين رشته‌‎اي و كل‌نگر پيشرفت اجتماعي، فناوري و ديگر روندهاي محيطي است. اين پژوهش با هدف آينده‌پژوهي در كتابخانه‌هاي عمومي و نقش آن در توسعه و پيشرفت آن‌ها با تأكيد بر كتابخانه‌هاي تحت پوشش نهاد كتابخانه‌هاي عمومي‌ است‏. روش پژوهش: از زمره روش‌هاي آينده‌پژوهشي، برنامه‌ريزي سناريو، نقشه‌راه، چشم‌انداز، مدل‌سازي، شبيه‌سازي و دلفي است. روش تحقيق در اين پژوهش، پيمايشي و توصيفي با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه به شيوه دلفي است. براي جمع‌آوري داده‌ها ابتدا از پرسشنامه استفاده شد و سپس در خصوص برخي از مسائل و تكميل نظرها از روش مصاحبه حضوري از 11 نفر بهره گرفته شد. پرسشنامه مورد نظر در سه دوره ميان جامعه آماري پژوهش توزيع شد. در خصوص تعيين روايي ابزار پژوهش با بهره‌گيري از نظر تعدادي از صاحب‌نظران در حوزه علم اطلاعات مشكلات موجود در پرسشنامه شناسايي و مرتفع شد. شيوه نمونه‌گيري با تكيه بر ساختار روش دلفي به انجام رسيد و تحليل داده‌ها انجام گرفت. پايايي ابزار پژوهش با آزمون آلفاي كرونباخ در حد 0.810 تعيين شد. يافته‌ها: با استفاده از نتايج به دست آمده از يافته‌هاي مصاحبه‌شوندگان، تعدادي از مؤلفه‌ها‏ كه بر توسعه كتابخانه تأثير‌گذار هستند استخراج شدند. از جمله اينترنت، ديجيتال‌سازي، به روز بودن سيستم كتابخانه‌ها، استفاده از كتابداران و متخصصان، اوضاع اقتصادي، خدمات مرجع مجازي، پيايندها و دسترسي آزاد، رسانه‌هاي گروهي و شبكه‌هاي اجتماعي و فناوري تلفن‌همراه. خبرگان معتقد بودند كه كتابداران چه در حال و چه در آينده حضورشان پررنگ و مهم است و همچنين بايد از كتابداران متخصص استفاده شود. نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه با بررسي تحولات فناوري در كتابخانه‌ها مشخص مي‌شود كه در كتابخانه‌هاي آينده مواد و محمل‌هاي اطلاعاتي كتابخانه در مسير كاهش حجم و وزن پيش خواهند رفت. از برآيند نظرات مصاحبه‌شوندگان و همچنين روند دگرگوني در نوع منابع كتابخانه‌ها مي‌توان پيش‌بيني كرد كه منابع كاغذي در كنار منابع الكترونيكي ماندگار خواهد بود و هر يك از منابع، استفاده‌كنندگان خاص خود را حفظ خواهند كرد. در اين دوره بيشتر منابع چاپي يا منابع ديجيتالي در كنار هم خواهند بود و كتابخانه‌ها به صورت تركيبي اداره خواهند شد. براي توسعه همه جانبه در كتابخانه‌هاي عمومي ضروري است تا به تمامي مؤلفه‌هاي نامبرده توجه شود.