سنجه‌هاي عقلي در ارزيابي روايات غلوآميز محمد بن سنان

محمد‌‌بن‌‌سنان‌زاهري (م.220ق) يكي از راويان كثيرالحديث و تأثيرگذار بر فقه و حديث اماميه است. در كتب اربعه شيعه از او احاديث زيادي نقل شده است، تعداد زيادي از بزرگان رجالي همچون ابن‌الغضائري در الضعفاء، ابن‌نجاشي در الرجال، شيخ طوسي در الفهرست و التهذيبين، شهيدثاني در الروضه البهيه و خوئي در معجم رجال‌الحديث وي را تضعيف كرده‌اند و بعضاً معتقدند كه وي متهم به غلو، ارتفاع و ضعف است، لذا به ويژه روايت‌هاي مفرد او را از درجه اعتبار ساقط كرده‌اند. در اين نوشتار كوشش شده است تا با بررسي 7 روايت مفرد محمد ‌بن‌ سنان در الكافي و التهذيب، استناد به ادله و شواهد عقلي و عيني و همچنين سخنان بزرگان رجالي به بررسي ويژگي‌هاي تضعيفي فوق در روايت‌هاي وي بپردازيم تا به شناخت كامل‌تري از او دست يابيم. متن اين روايت‌ها را با توجه به غلوآميز بودن آن‌ها و عدم سازگاري با عقل ارزيابي كرده‌ايم. مهم‌ترين يافته پژوهش اين است كه روايت‌هاي ابن‌سنان به دليل برخورداري از ويژگي‌هاي تضعيفي متعددي همچون غلو، ارتفاع و افراط، داراي ضعف و مخالف عقل هستند و در نتيجه آراي بزرگان رجالي كه در ادامه بدان‌ها نيز اشاره خواهد شد، در باب ضعيف بودن شخصيت محمد ‌بن‌‌ سنان و مردود بودن روايت‌هاي مفرد وي درست و واقعي است.