تأثير محرك‌هاي رشد گياهي بر ميزان تركيبات بيوشيميايي و برخي از متابوليت‌هاي ثانويه بافت كالوس گياه رازيانه (Foeniculum vulgare) در شرايط كشت درون‌شيشه‌اي

سابقه و هدف گياه رازيانه با نام علمي ( L. Foeniculum vulgare) عضوي از خانواده چتريان (Apiaceae) است . گياه رازيانه به عنوان گياه دارويي ارزشمند در طب سنتي ايران و كشورهاي ديگر مطرح مي باشد كه براي درمان بسياري از بيماري هاي عفوني، گوارشي و غيره مورد توجه بوده است. ازجمله تركيبات با ارزش دارويي بالاي موجود در اين گياه، مي‌توان به خانواده بزرگ فلاونوئيدها اشاره كرد. با توجه به خواص منحصر به فرد گياه رازيانه و اهميت آن در صنايع دارويي و غذايي و اهميت روش هاي نوين كشت بافت گياهي براي توليد و افزايش ميزان متابوليت هاي ثانويه گياهي، اين تحقيق در راستاي افزايش توليد تركيبات بيوشيميايي و متابوليت هاي ثانويه با ارزش همانند روتين، كوئرستين و كمپفرول از بافت كالوس حاصل از اين گياه ، با استفاده از متيل جاسمونات، اسيد ساليسيليك و فنيل آلانين به‌عنوان عوامل محرك در غلظت ها و مدت زمان هاي مختلف انجام شد.مواد و روش‌هادر اين پژوهش ارزيابي ميزان تأثير محرك هاي رشد گياهي ازجمله متيل جاسمونات، ساليسيليك اسيد و فنيل آلانين در غلظت هاي 50، 100 و 200 ميلي گرم در ليتر (صفر به عنوان تيمار شاهد)، شامل ۱۰ تيمار در سه زمان 24، 48 و 96 ساعت، به‌صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار انجام شد. تأثير محرك‌هاي رشد گياهي بر سطح تركيبات بيوشيميايي ازجمله ميزان پروتئين، فعاليت آنزيم هاي پراكسيداز و كاتالاز، ميزان تجمع اسيد آمينه پرولين، آنتوسيانين و فلاونوئيد كل و ميزان روتين، كوئرستين و كامپفرول پرداخته شد. براي اين منظور، نمونه كالوس هاي حاصل از محيط كشت MS حاوي 2 ميلي گرم در ليتر NAA و يك ميلي گرم در ليتر Kin براي مدت زمان‌هاي 24، 48 و 96 ساعت توسط محرك‌هاي رشد ذكرشده تحت تيمار قرار گرفت.نتايجطبق نتايج به‌دست آمده ميزان پروتئين، تجمع اسيد آمينه پرولين، آنتوسيانين و فلاونوئيد كل و ميزان روتين، كوئرستين و كامپفرول به‌طور معني داري و در سطح احتمال يك درصد تحت تأثير اثر متقابل دو جانبه نوع محرك استفاده شده و مدت زمان استفاده از محرك قرار گرفت. استفاده از غلظت هاي بالاتر متيل جاسمونات يا ساليسيليك اسيد موجب افزايش معني دار ميزان توليد پرولين، فلاونوئيد و آنتوسيانين در نمونه كالوس هاي جمع آوري شده از محيط كشت شد. به‌طوري‌كه بيشترين مقدار تجمع پرولين (0.93 ميكروگرم در ميلي گرم پروتئين) مربوط به بافت كالوس جمع‌آوري شده از محيط كشت حاوي 200 ميلي گرم در ليتر متيل جاسمونات براي مدت زمان 96 ساعت بود. همچنين بيشترين مقدار فلاونوئيد و آنتوسيانين به ترتيب 0.25 و 5.45 ميلي گرم بر گرم وزن كالوس مربوط به محيط كشت حاوي 200 ميلي گرم در ليتر متيل جاسمونات به مدت زمان 96 ساعت بود. همچنين بيشترين ميزان فعاليت آنزيم پراكسيداز و كاتالاز مربوط به محيط كشت حاوي متيل جاسمونات در غلظت 200 ميلي‌گرم در ليتر و مدت زمان 96 ساعت بود. از سوي ديگر، طبق نتايج به‌دست آمده با افزايش غلظت متيل جاسمونات به 200 ميلي گرم در ليتر ميزان توليد روتين در نمونه كالوس هاي گياه رازيانه افزايش يافت. بيشترين ميزان كوئرستين (5.24 ميلي گرم بر گرم وزن كالوس) مربوط به محيط كشت حاوي 200 ميلي گرم در ليتر متيل جاسمونات به مدت 24 ساعت بود.نتيجه‌گيريطبق نتايج به‌دست آمده در اين پژوهش تيمار كالوس با غلظت هاي بالاتر (100 و 200 ميلي گرم در ليتر) متيل جاسمونات، اسيد ساليسيليك و فنيل آلانين، امكان افزايش توليد متابوليت هاي ثانويه گياهي (روتين، كوئرستين و كمپفرول) را در اين گياه فراهم مي نمايد.