ارزيابي ميزان تحمل پذيري ده جمعيت مختلف اسپرس به‎‏ بيماري سفيدك پودري در شرايط اقليمي ‏كرج

سابقه و هدف:بيماري سفيدك پودري يا سطحي اسپرس (‏Onobrychis viciaefolia Scop‏) يكي از مهمترين بيماري‌هاي اين محصول است كه بيشتر در چين‌هاي آخر شيوع پيدا مي‌كند. اين بيماري در صورتي كه به‌طور وسيعي روي محصول گسترش يابد موجب نكروز شدن و ريزش برگ‌ها و  كاهش عملكرد محصول مي‌گردد. از سويي به دليل اينكه تحقيقات محدودي در داخل كشور در اين زمينه وجود دارد، انجام پژوهشي به منظور شناسايي جمعيت‌هاي متحمل به بيماري كه در عين حال از خصوصيات زراعي مطلوبي نيز برخوردار باشند ضروري به نظر مي‌رسيد كه در اين تحقيق بررسي شده است.مواد و روش‌ها: به منظور بررسي واكنش جمعيت‌هاي مختلف اسپرسOnobrychis viciaefolia) ‏( به بيماري سفيدك پودري آزموني در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار با 10 تيمار شامل دو جمعيت‌ بهبود يافته و هشت اكوتيپ‌ جمع‌آوري شده از رويشگاه و شناسايي شده اسپرس زراعي از مناطق مختلف ايران به مدت دو سال در منطقه كرج اجرا گرديد. ارزيابي بيماري سفيدك پودري در شرايط طبيعي در تابستان هر دو سال در چين چهارم انجام گرديد. ارزيابي آلودگي در تيمارها در مزرعه با ثبت صفاتي مانند درصد آلودگي و شدت بيماري انجام شد. همچنين يك آزمون گلخانه‌اي در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار بر روي تيمارها انجام و براي هر جمعيت در هر تكرار حداقل پنج بوته در نظر گرفته شد. زادمايه با ايجاد سوسپانسيون اسپوري به غلظت 10^6 كنيديوم در ميلي‌ليتر تهيه شده و بر روي گياهچه‎هاي اسپرس مربوط به جمعيت‌هاي مختلف در مرحله چهار تا پنج هفتگي كه داراي هشت تا ده برگچه بودند در گلخانه‌اي با شرايط دماي 23 تا 29 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي حدود 75 درصد اسپور‌پاشي شدند. ارزيابي واكنش جمعيت‌ها به بيماري دو هفته پس از مايه‌زني انجام و ميزان درصد آلودگي هر جمعيت ثبت شد. ارزيابي در گلخانه و مقياس نمره‌دهي مشابه ارزيابي در مزرعه براساس يك مقياس نمره‌دهي يك تا چهار مبتني بر درصد شدت بيماري تيمار‌ها انجام شد. همچنين عملكرد ماده خشك علوفه براي جمعيت‌ها در كل چهار چين‌ محاسبه گرديد. نتايج: به استناد داده‌هاي تجزيه واريانس آزمون مزرعه‌اي در كرج، طي دو سال جمعيت‌هاي يادشده، هم از لحاظ شدت بيماري و هم درصد آلودگي اختلاف معني‌داري در سطح 1%= α نشان دادند. در آزمون‌هاي گلخانه‌اي نيز كليه جمعيت‌ها از نظر شدت بيماري و درصد آلودگي اختلاف معني‌داري در سطح 1%= α نشان دادند. بررسي نتايج مربوط به صفت درصد آلودگي جمعيت‌ها در دو سال نشان داد كه درمجموع آزمون‌هاي مزرعه‌اي در بين كليه جمعيت‌ها، جمعيت شماره 2 در سال‌هاي اول و دوم تحقيق به ترتيب با 33 و 30 درصد، كمترين آلودگي را به بيماري در مزرعه نشان داده است. در آزمون گلخانه‌اي نيز همين جمعيت با 47 و 60 درصد كمترين ميزان آلودگي را بين جمعيت‌ها دارا بود. همچنين بررسي نتايج مربوط به صفت شدت بيماري جمعيت‌ها در دو سال نيز نشان داد كه جمعيت شماره 2 به ترتيب با 18 و 10 درصد در سال‌هاي اول و دوم، متحمل‌‌ترين جمعيت اسپرس به بيماري در كرج شناخته شد و ساير جمعيت‌ها نسبت به بيماري حساس برآورد شدند. در آزمون‌هاي گلخانه‌اي نيز جمعيت شماره 2 با 23 و 22 درصد شدت بيماري به ترتيب در سال‌هاي اول و دوم متحمل‌ترين جمعيت شناخته شد و ساير جمعيت‌ها واكنش نيمه‌حساس تا حساس به بيماري نشان دادند.نتيجه‌گيري:در مجموع با مقايسه ميانگين داده‌ها در آزمون‌هاي مزرعه‌اي و گلخانه‌اي طي دو سال مي‌توان نتيجه گرفت كه جمعيت شماره 2 با ميانگين شدت بيماري 14 درصد و ميانگين عملكرد ماده خشك علوفه 14.68 تن در هكتار در سال، به عنوان رقمي متحمل به بيماري با عملكرد ماده خشك علوفه مناسب شناخته شد. اگرچه اين رقم مقاومت كامل به بيماري سفيدك سطحي ندارد ولي چون شدت بيماري آن در همه آزمون‌ها كمتر از 25 درصد بوده به عنوان رقم نيمه‌مقاوم معرفي شد.