تبيين عوامل اقليمي ايجاد كننده حس مكان؛ مطالعه تطبيقي در بافت تاريخي رشت و يزد

حس مكان از موضوعاتي است كه در سال ‌هاي اخير با پشت ‌سر نهادن پيش ‌فرض‌هاي ساخت ‌گرايي، در پارادايم پساساختارگرايي به آن پرداخته شده و در راستاي شناخت خصوصيات پديداري اين حس، تحقيقاتي صورت پذيرفته است. اما نظر به اهميت فهم مكان، شناخت و تدقيق در عواملي كه موجد اين ادراك است، همچنان اهميت دارد. اين مقاله با اين پرسش كه خصوصيات اقليمي چه تاثيري بر ايجاد حس مكان دارد، با اين مفهوم نظري كه نمي‌توان اقليم را به ويژگي‌هاي آب و هوايي تقليل داد، به پژوهش تحليلي در دو منطقه اقليمي متفاوت در ايران پرداخته است. اين تحقيق كيفيِ پديدارشناسي، با رويكردي اگزيستانسيال (سوم شخص) بر روش پژوهش تحليل تطبيقي و استفاده از مطالعات ميداني در بافت قديمي شهرهاي رشت و يزد تكيه دارد. يافته‌هاي پژوهش مؤيد آن است كه تفاوت‌هاي حس مكان در معماري بافت قديم شهرهاي رشت و يزد با تكيه بر متغيرهايي از جمله خصوصيات كالبدي و بار معنايي قرار دارد. خصوصيات كالبدي موثر بر حس مكان همچون عوامل تحديد فضا، نظام عملكردي (شامل وجوهي چون فضاهاي فعاليتي و كاربري‌هاي عمومي و خصوصي) و نيز بار معنايي از جمله معاني حسي و ملموسِ محيط و معاني ارزشي و نمادين، تحت تاثير عميق اقليم واقع است.  به طور كلي اقليم شامل دو دسته عوامل طبيعي- جغرافيايي و عوامل انسان - ساخت، در هر دو منطقه‌ي مورد مطالعه، پديداري و ادراك حس مكان را دستخوش تغيير قرار داده است.