مهار زيستي نماتد ريشه گرهي گوجه فرنگي (Meloidogyne javanica) به وسيله برخي قارچ هاي آنتاگونيست

نماتد عامل ريشه گرهي Meloidogyne javanica به عنوان يكي از مهم ترين نماتدهاي مخرب گياهي در سطح جهان محسوب مي شود. به دليل مضرات ناشي از مصرف سموم شيميايي در سلامت انسان و محيط زيست، استفاده از روش هاي مهار زيستي خصوصاً قارچ هاي آنتاگونيست كه توانايي توليد برخي از آنزيم هاي مخرب نماتدها را داشته باشند مي تواند به عنوان روشي جايگزين و مناسب براي كنترل اين بيماري در نظر گرفته شود. پژوهش حاضر با هدف ارزيابي اثر آنتاگونيستي برخي جدايه ‎هاي قارچي روي نماتد ريشه گرهي گوجه فرنگي در شرايط آزمايشگاهي و گلخانه‎ اي انجام گرفت. ارزيابي در شرايط آزمايشگاه به صورت توانايي توليد آنزيم ليپاز و محاسبه درصد تخم پارازيته شده در تقابل نماتد بيمارگر-قارچ آنتاگونيست و همچنين در شرايط گلخانه به صورت بررسي فاكتورهاي رشدي گوجه فرنگي شامل: صفات ريخت‌شناسي (طول ريشه، وزن‎ تر و خشك ريشه، وزن‎ تر و خشك اندام‎هاي هوايي، تعداد انشعابات ساقه، ارتفاع بوته)، صفات عملكردي (تعداد ميوه و وزن ميوه در بوته) و صفات تكثيري نماتد (شاخص گال نماتد و تعداد تخم در كيسه تخم) تحت تأثير جدايه هاي قارچي انجام شد. نتايج داده ها در شرايط آزمايشگاه نشان داد گونه ي قارچي Trichoderma atroviride در پنج روز متوالي اندازه گيري فعاليت ويژه آنزيم، داراي بيشترين مقدار توليد آنزيم ليپاز و همچنين بيشترين تعداد تخم پارازيته شده و كمترين توليد آنزيم ليپاز و تعداد تخم پارازيته شده مربوط به جدايه هاي قارچي Ulocladium dauci و Alternaria alternata بود. در شرايط گلخانه نيز قارچ T. atroviride در قياس با شاهد آلوده به ترتيب با افزايش 95، 61/3 و 99/4 درصدي در طول ريشه، وزن تر و وزن خشك ريشه، با افزايش دو برابري در ارتفاع بوته نسبت به شاهد، افزايش دو برابري در وزن تر و خشك اندام‌هاي هوايي بوته و 47/8 درصد افزايش در تعداد ساقه، افزايش 45/4 درصدي در وزن ميوه و افزايش دو برابري در تعداد ميوه گوجه‌فرنگي نسبت به شاهد و همچنين به ترتيب با كاهش 41/8 و 48/8 درصد در جمعيت گال نماتد و تعداد تخم نماتد در بوته، داراي بالاترين اثر آنتاگونيستي عليه نماتد عامل ريشه گرهي بود و به عنوان موفق‎ترين جدايه‎ ي قارچي و جدايه هاي U. dauci و A. alternata به عنوان كم اثرترين جدايه ها در كاهش خسارت ناشي از نماتد ريشه‎ گرهي گوجه فرنگي معرفي مي گردند.