بررسي تأثير گسترش زمين‌شهري بر فرم فضايي منطقۀكلان‌شهري تهران

مناطق كلان‌شهري به مثابۀ شكل جديدي از شهرنشيني به سرعت در حال گسترش هستند و تحت تأثير عوامل مختلف الگوهاي رشد متفاوتي را به خود گرفته‌اند. هدف اصلي اين مقاله بررسي سير تحولات فرم منطقۀ كلان‌شهري تهران تحت تأثير گسترش زمين‌شهري صورت‌گرفته طي سال‌هاي 1365 تا 1395 با استفاده از تابع تراكم زمين‌‌شهري است. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد روند گسترش زمين‌شهري در سال‌هاي اخير فرم منطقه را به سوي الگوي پراكنده و غيرمتمركز سوق داده ‌است. نتايج بررسي روند گسترش زمين‌‌شهري بر فرم منطقه در سطح مياني و خرد نشان مي‌دهد ساير شهرها پيرامون كلان‌شهر تهران نيز با گذشت زمان گسترده‌تر و پراكنده‌تر شده‌اند. يافته‌ها نشان مي‌دهد با گذشت زمان تراكم شهري در مناطق پس‌كرانۀ شهري و مناطق روستايي و پيراموني كلان‌شهر تهران تحت تأثير امواج گسترش شهري افزايش يافته‌است. در منطقۀ كلان‌شهري تهران، افزايش مرز بين لبۀ ‌شهري و مناطق پيرامون طي بازۀ زماني سي‌ساله توصيف‌كنندۀ گسترش وسيع شهري است. در منطقۀ كلان‌شهري تهران طي سال‌هاي اخير شيب، تغييرات اراضي باير، فاصله از نواحي ساخته‌شده، تغييرات كاربري كشاورزي و فاصله از راه‌هاي اصلي بيشترين تأثير را بر گسترش زمين‌شهري داشته‌اند. رشد شتابان و گسترش شهري به شكل پراكنده و غيرمتمركز در مناطق كلان‌شهري، بيش از همه، مناطق پيراموني را تحت تأثير قرار مي‌دهد و موجب بر هم خوردن نظم فضايي، از بين رفتن اراضي با ارزش طبيعي در پيرامون، افزايش حاشيه‌نشيني و اسكان غيررسمي و ادغام نواحي روستايي در فضاي شهري مي‌شود.