رساله دستور معماي ميرحسين معمائي

درپژوهش‌هاي ادبي فقدان بزرگي در حوزۀ معماي ادبي از جنبه‌هاي تاريخ ادبيات، كاركردها و كاربردها، احياي متون خطي، و قواعد و اعمال معمائي وجود دارد. ميرحسين معمائي نيشابوري ( - 904ق) كه در معماسرايي شاگرد عبدالرحمان جامي بود و سرآمد معماسرايان قرن 9 و 10 به شمار مي‌رفت، رساله‌اي به نام دستور معما دارد. اين رساله كه نگارش آن در 904ق پايان يافت حاوي 650 معماي ادبي از مؤلف، و توضيحاتي بسيار مختصر دربارۀ اعمال و قواعد معمائي است. بيش از صد نسخۀ خطي از اين رساله در كتابخانه‌هاي ايران، و نسخ متعددي در ديگر كتابخانه‌هاي جهان نگهداري مي‌شود. پيچيدگي‌ معماهاي اين رساله آن را از ديگر رسائل معمائي متمايز كرده است به گونه‌اي كه از همان زمان تا سدۀ 12ق افراد متعددي به شرح و توضيح معماهاي آن اقدام كرده‌اند. به منظور رفع اين خلأ پژوهشي و احياي يكي از رسالات معمائي، رسالۀ دستور معما بر مبناي نسخۀ اساس نسبي كه نسخۀ 4495.1 كتابخانۀ مركزي دانشگاه تهران بود، تصحيح انتقادي گرديد و معماهاي آن با روشي قاعده‌مند شرح شد. در اين جستار ضمن معرفي اين نسخه و ويژگي‌هاي آن، و توضيح برخي قواعد و اعمال معمايي كه آگاهي از آن‌ها براي گشودن معماها ضروري است، چند نمونه از معماها نيز حل مي‌شوند. در پايان كار تصوير چند صفحه از نسخه اي كه گمان مي رفت به خط مؤلف باشد به دست آمد، اما اين نظر براي نگارنده مسجّل نشد كه آن ذكر گرديد.