تحليل انتقادي عبارت «صَوتُ المَرأةِ عَورَةٌ» به مثابۀ حديث و قاعده‌اي فقهي

گفت‌وگوي زن و مرد و شنيدن صداي نامحرم از مقتضيات جامعۀ امروزي است كه دربارۀ تعيين حدود و احكام آن اقوال مختلفي از فقهاي متقدم و متأخر صادر شده است. اين اقوال بر پايۀ روايات و گاه عباراتي است كه به مثابۀ روايت در نظر گرفته شده است. بنابراين بررسي اصالت و اعتبارسنجي سندي و دلالي آن‌ها ضروري به نظر مي‌رسد. زيرا در ميان مشهورات عباراتي وجود دارد كه فاقد هر گونه اصل و ريشه‌اند كه به آن‌ها عبارات حديث‌نما هم گفته مي‌شود. از جملۀ چنين احكامي موضوع حرمت سخن گفتن زن در حضور نامحرم است كه فقها تلاش كرده‌اند آن را از عبارت «صَوتُ المَرأة عَورَة» استخراج كنند. در اين تحقيق، كه به روش كتابخانه‌اي با رويكردي تحليلي‌ـ انتقادي به سامان رسيده است، كوشش شد ضمن بيان اقوال فقها به نقد و بررسي و ميزان اعتبار اين عبارت پرداخته شود. فقدان عبارت در منابع كهن روايي، نقل آن با صيغۀ تمريض «رُوِيَ»، و مردود دانستن آن توسط جمعي از فقها از قرائني است كه اصالت اين روايت را با مشكل جدّي مواجه مي‌سازد. كهن‌ترين منبع كه اين روايت‌انگاره در آن يافت مي‌شود كتاب المسائل المهنّائيۀ الاولي علامه حلي است و محتمل است كه علامه اين تعبير را از حكم برخي فقها آورده يا برداشت ايشان از روايت «المَرأة عَورَة» و سرايت عورت بودن به همۀ جنبه‌ها و ابعاد زن از جمله صداي او بوده باشد. وجود برخي روايات و آيات معارض با اين مفهوم و سيرۀ معصومان(ع) نيز موجب ترديد در اين حرمت است