انسان و آيين جمعي؛ فراموشي كاركردها و پيوندها؛ نمونه موردي: آيين چهارشنبه‌سوري

آيين‌هاي باستاني بر محور نياز انسان به پيوند با ساير انسان‌ها شكل گرفته و ارزش و انسجام اجتماعي را در خود متبلور ساخته است. عناصر فرهنگي در برخورد با پديده‌هاي گوناگون اجتماعي، به تغيير تن مي‌سپرد، به گونه‌اي كه از ارزش بنيادين نشاني نمي‌ماند. آيين چهارشنبه پايان سال (چهارشنبه‌سوري) كه براي مطالعه موردي انتخاب شده است، شامل همين توصيف است. پژوهش حاضر با نگاهي به گذشته برگزاري اين آيين در ايران، بازتوليد آن را در نظر دارد. به همين منظور با بررسي اسنادي و روش پيمايشي (نمونه‌گيري خوشه‌اي) به توصيف و تبيين اين مراسم آييني مي‌پردازد. جامعه آماري اين پژوهش شهروندان تهراني و به طور مشخص سه منطقه شهري 3، 7 و 19 (جمعاً 935.827 نفر) را دربرمي‌گيرد كه بر اين اساس، حجم نمونه با فرمول كوكران 384 نفر برآورد شد. نتايج حاصل از آزمون ضريب همبستگي نشان داد بين آشنايي با كاركردهاي فرهنگي مراسم چهارشنبه‌سوري، نظارت اجتماعي، مشاركت گروه‌ها، سازمان‌هاي اجتماعي مؤثر در جامعه‌پذيري، و تعامل و مشاركت با همسايگان با نحوه برگزاري مراسم چهارشنبه‌سوري رابطه معنادار وجود دارد. حاصل نظرسنجي بيانگر ضروري بودن رسيدگي به جوانب گوناگون موضوع و از جمله ميزان آگاهي از پيشينه مراسم، نحوه مشاركت، نقش نهادها و سازمان‌هاي مؤثر در جامعه‌پذيري و فرهنگ‌پذيري و در نهايت «ضرورت مديريت مراسم» از ديد شهروندان تهراني است.